Słowa kluczowe
opis przypadku
narracja
obraz pacjenta
struktura
leksyka
psychologia/psychiatria
medycyna kliniczno-diagnostyczna
Jak cytować
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest charakterystyka poszczególnych części jednej / kilku podsekcji kliniczno-diagnostycznych opisów przypadku w porównaniu z opisami z zakresu psychologii i psychiatrii w celu zbadania i przedstawienia charakterystyki narracji jako elementu rozróżniającego oba te mikrogatunki. Jest to fragment, w którym opisywany jest dany przypadek choroby u pacjenta. Pomniejszym zadaniem jest analiza tego, w jaki sposób różnice między tymi dziedzinami wpływają na charakter narracji i użytych w niej środków językowych w opisie pacjenta i jego choroby, co z kolei ma wpływ na jego obraz w całym tekście. Analiza ta została przeprowadzona w dwóch grupach tekstów: w 30 opisach przypadku z czasopism „Pneumonologia i Alergologia Polska” („Advances in Respiratory Medicine”) (18), „Otolaryngologia Polska” (8), „Choroby Serca i Naczyń” (2), oraz po jednym z „Arterial Hypertension” oraz „Folia Cardiologica”, opublikowanych między 2006 a 2021 rokiem i obejmujących różne dziedziny medycyny; oraz w 30 psychiatrycznych i psychologicznych opisach przypadków z trzech polskich czasopism specjalistycznych: „Psychiatria”, „Psychiatria i Psychologia Kliniczna” oraz „Psychiatria Polska”, opublikowanych w latach 2006–2021. Wyniki pokazują zdecydowanie inny charakter narracji oraz różnice w użytej leksyce, które wynikają głównie z rozbieżności strukturalnych tekstów. Te z kolei są pochodną różnic między medycyną kliniczną a psychiatrią i psychologią. W rezultacie mamy do czynienia z narracyjnym i całościowym obrazem pacjenta w tekstach psychiatrycznych i psychologicznych oraz technicznym i częściowym przedstawieniem pacjenta w tekstach kliniczno-diagnostycznych. Wyniki tego typu badań mogą posłużyć jako przyczynek: po pierwsze, do przygotowania poradnika dla lekarzy i studentów – adeptów sztuki medycznej – jak ująć perspektywę pacjenta w „technicznych” opisach; po drugie, w ujęciu dydaktycznym, do stworzenia gotowych list słownictwa / wyrażeń dla studentów medycyny, lekarzy, jak i lingwistów (przyszłych tłumaczy i lektorów) do wykorzystania podczas zajęć z terminologii medycznej.
Bibliografia
Antaki, C., Barnes, R. i Leudar, I. (2005). Diagnostic formulations in psychotherapy. Discourse Studies, 7(6), 627–647.
Atkinson, P. (1999). Medical discourse, evidentiality and the construction of professional responsibility. W: S. Sarangi i C. Roberts (red.), Talk, Work and Institutional Order: Discourse in medical, mediation and management settings, (s. 75–108). Berlin: De Gruyter Mouton.
Barrett, R.J. (1988). Clinical writing and the documentary construction of schizophrenia. Culture, Medicine and Psychiatry, 12, 265–299.
Beckwith, A. i Crichton, J. (2010). The negotiation of the problem statement in cognitive behavioural therapy. Communication & Medicine, 7(1), 23–32.
Berkenkotter, C. (2008). Patient Tales: Case histories and the uses of narrative in psychiatry. Columbia: University of South California Press.
Bhatia, K.V. (2002). Applied genre analysis: A multi-model perspective. Ibérica, 4, 3–19.
Biber, D. i Conrad, S. (2009). Register, Genre, and Style. Cambridge: Cambridge University Press.
Bolton, J.W. (2014). Case formulation after Engel – the 4P model: A philosophical case conference. Philosophy, Psychiatry, & Psychology, 21(3), 179–189.
Chojnacka-Kuraś, M. (red.). (2019). Medycyna narracyjna. Opowieść o doświadczeniu choroby w perspektywie medycznej i humanistycznej. Warszawa: WUW.
Coker, E.M. (2003). Narrative strategies in medical discourse: Constructing the psychiatric ‛case’ in a non-western setting. Social Science & Medicine, 57, 905–916.
Czapiewski, P. (2015). Specyfika artykułu case report. W: Ł. Budyńko i P. Waszak (red.), Pomysł – badanie – publikacja. Poradnik naukowy dla studentów kierunków medycznych (s. 283–288). https://poradnik-naukowy.gumed.edu.pl/attachment/attachment/29059Pomysl_Badanie_Publikacja_Poradnik_naukowy_dla_studentow_kierunkow_medycznych.pdf (dostęp: 26.01.2020).
Doroszewski, J. (1996). O języku medycyny. W: J. Miodek (red.), O zagrożeniach i bogactwie polszczyzny (s. 253–255). Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej.
Doroszewski, J. (1999). Polski język medyczny. W: W. Pisarek (red.), Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci (s. 33–49). Kraków: Ośrodek Badań Prasoznawczych UJ.
Eells, T.D. i in. (2011). Expert reasoning in psychotherapy case formulation. Psychotherapy Research, 21(4), 385–399.
Estopà, R. i Amor Montané, M. (2020). Terminology in medical reports. Textual parameters and their lexical indicators that hinder patient understanding. Terminology, 26(2), 213–236.
Fitzgerald, P.E. i Leudar, I. (2012). On the use of formulations in person-centred, solution focused shortterm psychotherapy. Communication & Medicine, 9(1), 13–22.
Francis, G. i Kramer-Dahl, A. (2004). Grammar in the construction of medical case histories. W: C. Coffin, A. Hewings i K. O’Halloran (red.), Applying English grammar. Functional and corpus approaches (s. 172–190). Londyn: Routledge.
Garzone, G. (2011). Rethinking genres in medical communication: Theoretical issues and pedagogical implications. W: A. Loiacono, G. Iamartino i K.S. Grego (red.), Teaching Medical English. Methods and models (s. 105–131). Polimetrica. International Scientific Publisher.
Gorbacz-Pazera, J. (2000). Horyzontalny i wertykalny podział języka specjalistycznego medycyny. Linguodidactica, 4, 207–213.
Gotti, M. i Salager-Meyer, M. (red.). (2006). Advances in Medical Discourse Analysis – Oral and Written Contexts. Bern: Peter Lang.
Hak, T. i de Boer, F. (1996). Formulations in first encounters. Journal of Pragmatics, 25, 83–99.
Helán, R. (2012). Analysis of Published Medical Case Reports: Genre-based study. PhD thesis, Masaryk University, Brno. http://is.muni.cz/th/18899/ff_d/DISSERTATION_-_ROBERT_HELAN.pdf (dostęp: 01.01.2017).
Hoder-Mackiewicz, K. (2007). Słownik potocznej polszczyzny lekarskiej. Kraków: Collegium Columbinum.
Hjelmslev, L. ([1943]1963). Prolegomena to a Teory of Language. Transl. F.J. Whitfield. Madison: University of Wisconsin Press.
Hunter, K.M. (1989). A science of individuals: medicine and casuistry. Journal of Medical Philosophy, 14, 193–212.
Hunter, K.M. (1991). Doctors’ Stories. The narrative structure of medical knowledge. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
Iluk, J. (1998). Problemy tłumaczenia nazw medycznych na przykładzie języka polskiego i niemieckiego. Glottodidactica, 26, 123–136.
Jackson, D., Daly, J. i Saltman, D. (2014). Aggregating case reports: A way for the future of evidence-based health care? Clinical Case Reports, 2, 23–24.
Jankowska, K. i Żelazowska-Sobczyk, M. (2018). Sprawozdanie z konferencji „Medycyna narracyjna. Wartość opowieści o doświadczeniu choroby w praktyce klinicznej, badaniach i edukacji”. Applied Linguistics Papers, 25(3), 171–174.
Jellinek, M.S. i McDermott, J.F. (2004). Formulation: Putting the diagnosis into a therapeutic context and treatment plan. Journal of American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 43(4), 913–916.
Karkowski, A. i in. (2016). Medycyna personalizowana a medycyna narracyjna. W: A. Jackiewicz, G. Piotrowski i Ł. Sułkowski (red.), Przedsiębiorczość i zrządzanie. Ekonomiczne, medyczne i prawne aspekty zdrowia publicznego (t. XVII, zesz. 12, s. 85–96). Łódź: Wydawnictwo Społecznej Akademii Nauk.
Katz, A.M. i Shotter, J. (1996). Hearing the patient’s voice: Toward a social poetics in diagnostic interviews. Social Science and Medicine, 43(6), 919–931.
Kokot, U. (1997). Badania nad naukowym tekstem medycznym. W: J. Arabski (red.), Języki specjalistyczne. Język biznesu (s. 107–116). Katowice: WSZMiJO.
Kokot, U. (2000). Trudności w percepcji tekstów medycznych oraz metody ich pokonywania. Linguodidactica, 4, 183–190.
Kokot, U. (2007). Medyczna leksyka specjalistyczna w kognitywnej analizie kontrastywnej niemiecko-polskiej i metodyce nauczania języka obcego. Bielsko-Biała: Wydawnictwo ATH.
Korner, A., Bendit, N., Ptok, U., Tuckwell, K. i Butt, D. (2010). Formulation, conversation and therapeutic engagement. Australasian Psychiatry, 18(3), 214–220.
Lekarski Poradnik Językowy. http://lpj.pl/ (dostęp: 26.08.2021).
Loiacono, A. (2012). Medical communication. Systems and genres. Como: Pavia.
Loiacono, A., Iamartino, G. i Grego, K.S. (red.). (2011) Teaching Medical English. Methods and models. Monza: Polimetrica. International Scientific Publisher.
Lysanets, Y., Morokhovets, H. i Bieliaieva, O. (2017). Stylistic features of case reports as a genre of medical discourse. Journal of Medical Case Reports, 11, 83–87.
Méndez-Cendón, B. i López-Arroyo, B. (2003). Intralinguistic analysis of medical research papers and abstracts. Rhetorical and phraseological devices in scientific information. Terminology, 9(2), 247–268.
Mijomanović, S., Aleksić-Hajduković, I. i Sinadinović, D. (2021). Case reports in dental medicine: A genre analysis. ESP Today, 9(1), 129–149.
Mungra, R. i Canziani, T. (2013). Lexicographic studies in medicine: Academic word list for clinical case histories. Ibérica, 25, 39–62.
Musiołek-Choiński, K. (1986). Polskie nazwy chorób. Studium z terminologii medycznej. Wrocław: Wydawnictwo UWr.
Nowaczyk, M.J.M. (2014). Nasze życie jest opowieścią: Czym jest medycyna narracyjna? Medycyna Praktyczna, 10, 125–128.
Pujari, B.D. (2004). The case report. Indian Journal of Surgery, 66(2), 101–104.
Rathus, S.A. (2004). Psychologia współczesna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Rowley-Jolivet, E. (2007). A genre study of if in medical discourse. W: K. Fløttum (red.), Language and discipline: Perspectives on academic discourse (s. 184–214). Cambridge: Cambridge Scholars Publishing.
Rzepa, T. (2005). O studium przypadku i portrecie psychologicznym. Szczecin: Print Group Daniel Krzanowski.
Salager-Meyer, F., Defives, G., Jensen, C. i de Filipis, M. (1989). Function and grammatical variations in medical English scholarly papers: A genre analysis study. W: Ch. Lauren i M. Norman (red.), Special Language: From humans to thinking machines (s. 316–323). Clevendon: Multilingual Matters.
Salazar, D., Verdgauer, I., Laso, N.J., Commeles, E., Castano, E. i Hilferty, J. (2013), Formal and functional variation of lexical bundles in biomedical English. W: I. Verdaguer, N.J. Laso i D. Salazar (red.), Biomedical English. A corpus-based approach (s. 39–53). Amsterdam: John Benjamins.
Schmidt, H.G., Norman, G. i Boshuizen, H. (1990). A cognitive perspective on medical expertise: Theory and implications. Academic Medicine, 65(10), 611–621.
Schryer, C.F. (1994). The lab vs. the clinic: Sites of competing genres. W: A. Freedman i P. Medway (red.), Genre and the New Rhetoric (s. 125–132). London: Taylor & Francis.
Słysz, A. (2017). Konceptualizacja przypadku w różnych modelach psychoterapii. Poznań: Wydawnictwo WNS UAM.
Smith, G.C. (2014). Revisiting formulation: Part 1. The tasks of formulation: Their rationale and philosophical basis. Australasian Psychiatry, 22(1), 23–27.
Studencki słownik terminoelementów angielskiego języka medycyny, przygotowany przez Koło Naukowe BAJT, Katedra Języków Specjalistycznych UW. (2008). Debiuty Naukowe, 2, 117–176.
Swales, J. (1990). Genre Analysis: English in academic and research settings. Cambridge: Cambridge University Press.
Virués-Ortega, J. i Moreno-Rodriguez, R. (2008). Guidelines for clinical case reports in behavioural clinical psychology. International Journal of Clinical and Health Psychology, 8(3), 765–777.
Wade, D.T. i Walligan, W. (2004). Do biomedical models of illness make for good healthcare systems? British Medical Journal, 329, 1398–1401.
Walsh, J., Cominos, N. i Jureidini, J. (2016). How language shapes psychiatric case formulation. Communication & Medicine, 13(1), 99–114.
Wysocka, F. (1980–2013). Polska terminologia medyczna do roku 1838 (t. I–IV). Wrocław –Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich–Lexis.
Wysocka, M. (1997). Podkody angielszczyzny medycznej. W: J. Arabski (red.), Języki specjalistyczne. Język biznesu (s. 117–121). Katowice: WSZMiJO.
Wytyczne American Psychological Association, https://www. apa. org/pubs/journals/aap/guidelines-submitting-case-reports (dostęp: 09.03.2019).
Zieliński, K. (2004). Słownik pochodzenia nazw i określeń medycznych. Bielsko-Biała: Alfa Medica Press.
Zurzycka, P. i Radzik, T. (2015). Medycyna narracyjna – zarys problematyki. Problemy Pielęgniarstwa, 23(3), 428–432.
Zabielska, M. (2014). Searching for the Patient’s Pesence in Medical Case Reports. Frankfurt a. Main: Peter Lang.
Zabielska, M. i Żelazowska, M. (2016a). Spójność tekstu specjalistycznego a obraz pacjenta w medycznym opisie przypadku – kontynuacja badania. W: M. Górnicz i M. Kornacka (red.), Spójność tekstu specjalistycznego (t. 2, s. 112–124). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Kulturologii i Lingwistyki Antropocentrycznej UW
Zabielska, M. i Żelazowska, M. (2016b). Narracyjny charakter medycznego opisu przypadku a jego spójność W: M. Górnicz i M. Kornacka (red.), Spójność tekstu specjalistycznego (t. 2, s. 125–134). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Kulturologii i Lingwistyki Antropocentrycznej UW.
Żelazowska-Sobczyk, M. i Zabielska, M. (2016c). Case reporting as a microgenre and its metadiscoursal aspects – a review of the literature. Language and Literary Studies of Warsaw, 6, 77–107.
Żelazowska-Sobczyk, M. (2019). Polskie i angielskie opisy przypadków medycznych w ujęciu kontrastywnym. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej UW.
Żelazowska-Sobczyk, M. i Zabielska, M. (2019a). Polskojęzyczne opisy przypadku z zakresu psychiatrii i psychologii – model tekstowy czy wyjątek? Cz. I. Applied Linguistics Papers, 26(1), 65–83.
Żelazowska-Sobczyk, M. i Zabielska M. (2019b). Polskojęzyczne opisy przypadku z zakresu psychiatrii i psychologii – model tekstowy czy wyjątek? Cz. II. Applied Linguistics Papers, 26(2), 1–19.
Źródła
CSN1 – Zamelska, U. i in. (2018). Zator tętnicy środkowej siatkówki jako pierwsza manifestacja kliniczna w postaci powikłania zatorowo-zakrzepowego jednopłatkowej zastawki aortalnej – opis przypadku. Choroby Serca i Naczyń, 15(4), 245–250.
CSN2 – Młodzianowski, A.T. (2018). Nawracająca kardiomiopatia takotsubo wywołana zaostrzeniem przewlekłym obturacyjnej choroby płuc i beta-mimetykami. Choroby Serca i Naczyń, 15(3), 177–180.
FC1 – Michalska, A. i in. (2018). Nadciśnienie tętnicze w okresie laktacji – czy zawsze należy leczyć? Folia Cardiologica, 13(2), 169–172.
NT1 – Pęczkowska, M. i in. (2006). Chory z obustronnym guzem chromochłonnym i nerwiakowłókniakowatością typu 1 – opis przypadku. Arterial Hypertension, 10(4), 294–300.
OP1 – Dąbrowska-Bień, J. i in. (2009). Choroba kociego pazura – problem diagnostyczny, opis przypadku. Otolaryngologia Polska, 63(2), 154–157.
OP2 – Waśniewska, E. i in. (2010). Czerniak złośliwy zatok przynosowych – opis przypadku. Otolaryngologia Polska, 64(2), 108–113.
OP8 – Kaczmarczyk, D. i in. (2008). Choroba Castlemana – opis przypadku. Otolaryngologia Polska, 62(5), 621–624.
PAP7 – Darocha, S.L. i in. (2011). Eozynofilowe zapalenie płuc w przebiegu zespołu larwy skórnej wędrującej – opis przypadku. Pneumonologia i Alergologia Polska, 79(5), 365–370.
PAP13 – Paczek, A. i in. (2008). Śródmiąższowe zapalenie płuc u chorego leczonego amiodaronem – opis przypadku. Pneumonologia i Alergologia Polska, 76, 118–124.
PAP17 – Owczarek, W. i in. (2009). Gruźlica węzłów chłonnych szyi z ogniskiem gruźlicy rozpływnej – opis przypadku. Pneumonologia i Alergologia Polska, 77, 417–421.
PAP18 – Zamłyński, J. i in. (2009). Gruźlica otrzewnej czy rak jajnika – trudności diagnostyczne. Opisy dwóch przypadków. Pneumonologia i Alergologia Polska, 77, 422–428.
PP1 – Tylec, A. i in. (2018). Trudności drugorzędowej profilaktyki raka szyjki macicy u kobiet leczonych z powodu schizofrenii paranoidalnej – opis przypadku. Psychiatria Polska, 52(2), 25–259.
PP2 – Antosik-Wójcińska, A., Chojnacka, M. i Święcicki, Ł. (2017). Objawy psychotyczne jako powikłanie przebiegu leczenia elektrowstrząsowego – opis przypadku. Psychiatria Polska, 51(1), 23–27.
PP3 – Hryńko, M. i in. (2017). Zespół uporczywego pobudzenia genitaliów – opis przypadku. Psychiatria Polska, 51(1), 117–124.
PP4 – Gerhant, A. i in. (2017). Wulwodynia i depresja – opis przypadku. Psychiatria Polska, 51(5), 937–952.
PP5 – Narowska, D. i in. (2015). Częste problemy w leczeniu zespołu niespokojnych nóg – opis przypadku i przegląd piśmiennictwa. Psychiatria Polska, 49(5), 921–930.
PP8 – Tylec, A. i in. (2018). Trudności drugorzędowej profilaktyki raka szyjki macicy u kobiet leczonych z powodu schizofrenii paranoidalnej – opis przypadku. Psychiatria Polska, 52(2), 251–259.
PP9 – Brykalski, J. i in. (2015). Ostra psychoza w przebiegu leczenia przełomu nadnerczowego hydrokortyzonem u pacjentki z wtórną niedoczynnością nadnerczy – opis przypadku. Psychiatria Polska, 49(4), 673–681.
PP10 – Jakubowski, T. (2021). Transseksualizm czy zaburzenia psychotyczne? Opis przypadku. Psychiatria Polska, 55(1), 71–83.
PP12 – Łuc, M. i in. (2019). Rozlany uraz aksonalny – problem interdyscyplinarny. Stan wiedzy i opis dwóch przypadków klinicznych. Psychiatria Polska, 155, 1–10.
PPK1 – Mazur, A., Chojnowska-Ćwiąkała, I. (2016). Zespół Aspergera u 19-letniej kobiety ze szczególnym uwzględnieniem okresu adolescencji – opis przypadku. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 16(1), 38–46.
PPK2 – Łucka, I. i in. (2014). Zespół Aspergera u bliźniąt – dylematy diagnostyczne i terapeutyczne. Opis przypadku. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 14(1), 55–60.
PPK4 – Trędzbor, B. i in. (2016). Święta czy chora – trudności orzecznicze w przypadku pacjentki z zaburzeniami schizotypowymi i osobowością borderline. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 16(1), 47–50.
PPK8 – Magierski, R. i in. (2014). Urojeniowa parazytoza w otępieniu z ciałami Lewy’ego: Opis dwóch przypadków. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 14(1), 61–64.
PPK10 – Szmajda, R., Lewandowska, A. i Gmitrowicz, A. (2020). Doznania podobne do psychotycznych w przebiegu zaburzeń zachowania – opis przypadku. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 20(3), 202–206.
PSYCH1 – Srebrny, K. (2018). O nieudanej próbie zmagań z organizacją patologiczną. Psychiatria, 15(3), 165–172.
PSYCH2 – Murawiec, S. (2017). Duloksetyna w leczeniu depresji z bólem fizycznym i psychicznym. Psychiatria, 14(3), 144–149.
PSYCH3 – Sokół-Szawłowska, M. (2015). Opis przypadku 72-letniej pacjentki w kontekście etapów przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej oraz form polskiej opieki psychiatrycznej trwającej od prawie pół wieku. Psychiatria, 12(3), 195–200.
PSYCH4 – Świerkosz, A. i in. (2015). Zaburzenia dysocjacyjne czy psychotyczne? Stupor u 23-letniej pacjentki. , 12(3), 201–207.
PSYCH6 – Murawiec, S. (2016). Pregabalina – opis przypadku w kontekście wiedzy na temat działania leku i praktyczne wskazówki zastosowania. Psychiatria, 13(1), 17–24.
PSYCH8 – Dróżdż, W. i in. (2018). Uzależnienie od ekstremalnie dużych dawek zolpidemu – opis przypadku i przegląd piśmiennictwa. Psychiatria, 15(1), 13–25.