Słowa kluczowe
otępienie
choroba Alzheimera
nazwy pospolite
nazwy własne
Jak cytować
Abstrakt
Przedmiotem niniejszych rozważań uczyniono badanie fluencji słownej u osób ze zdiagnozowanym otępieniem w przebiegu choroby Alzheimera w różnych jego stadiach (otępienie lekkie, średnie i głębokie). Badanie wykonano przy użyciu testu fluencji słownej. Na podstawie wyników testu można wnioskować m.in. o jakości procesów językowych, stanie pamięci semantycznej czy stanie funkcji wykonawczych. W artykule przeprowadzono porównanie fluencji słownej w zakresie wybranych nazw pospolitych i nazw własnych. Porównanie wskazuje na stopniowy spadek płynności werbalnej, adekwatnie do stopnia demencji, a także różne profile wykonań zadań w zależności od kategorii rzeczowników. Autorka podjęła także próbę wyjaśnienia przyczyn spadku fluencji słownej w kolejnych stadiach choroby Alzheimera.
Bibliografia
Armstrong C.L., Morrow L., 2014, Otępienie, [w:] Neuropsychologia medyczna, red. C.L. Armstrong, L. Morrow, red. wyd. pol. M. Harciarek, Warszawa, s. 3–33.
Barczak A., Gorzkowska A., Klimowicz-Morawiec A., 2012, Ocena zaburzeń funkcjonowania poznawczego, [w:] Diagnostyka i leczenie otępień. Rekomendacje zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Alzheimerowskiego, red. M. Zabawa, Otwock, s. 11–16.
Biechowska D., Kaczmarek I., Witkowska M., Steinborn B., 2012, Przydatność prób fluencji słownej w diagnozie
różnicowej zaburzeń neurologicznych u dzieci i młodzieży, Neurologia Dziecięca 42 (21), s. 45–51.
Bolla J.K., Gray S., Resnick S.M., Galante R., Kawas C., 1998, Category and letter fluency in highly educated older adults, The Clinical Neuropsychologist 123, s. 330–338.
Daniluk B., 2000, Deficyty poznawcze u osoby z postępującym schorzeniem mózgu o etiologii naczyniowej.
Neuropsychologiczne studium przypadku, [w:] Diagnoza neuropsychologiczna. Metodologia i metodyka,
red. A. Borkowska, E. Szepietowska, Lublin, s. 383–405.
Daniluk B., Szepietowska E.M., 2009a, Płynność semantyczna i literowa osób w różnych fazach dorosłości –
część 1, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Sectio J: Paedagogia-Psychologia 22, s. 97–110.
Daniluk B., Szepietowska E.M., 2009b, Płynność semantyczna i literowa osób w różnych fazach dorosłości
– czynniki modyfikujące wykonanie zadań fluencji słownej – część 2, Annales Universitatis Mariae
Curie-Skłodowska Sectio J: Paedagogia-Psychologia 22, s. 111–128.
Domagała A., 2007, Zachowania językowe w demencji – struktura wypowiedzi w chorobie Alzheimera, Lublin.
Domagała A., 2015, Narracja i jej zaburzenia w otępieniu alzheimerowskim, Lublin.
Gliwa R., 2018, Fluencja słowna w otępieniu naczyniopochodnym – ujęcie kliniczne, [w:] Teoria i praktyka
logopedyczna. Wybrane zagadnienia, red. E. Gacka, M. Kaźmierczak, Łódź, s. 83–102.
Goodglass H., Kaplan E., 1972, Bostoński test diagnostyczny do badania afazji (Boston Diagnostic Aphasia
Examination), Filadelfia.
Grossberg G.T., Kamat S.M., 2011, Choroba Alzheimera. Najnowsze strategie diagnostyczne i terapeutyczne,
Warszawa.
Jodzio K., 2006, Neuropoznawcze korelaty spadku fluencji słownej po udarze prawej półkuli mózgu, Studia
Psychologiczne 44(2), s. 5–18.
Kielar-Turska M., Byczewska-Konieczny K., 2014, Specyficzne właściwości posługiwania się językiem przez osoby w wieku senioralnym, [w:] Biomedyczne podstawy logopedii, red. S. Milewski, J. Kuczkowski,
K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk, s. 429–443.
Kozubski W., Liberski P.P., 2014, Neurologia, Warszawa.
Leszek J., Trypka E., 2016, Choroba Alzheimera: problematyka neurozwyrodnienia. Wybrane zagadnienia, [w:]
Choroba Alzheimera – wybrane zagadnienia biologiczne i kliniczne, red. J. Leszek, Wrocław, s. 11–27.
Łojek E., Stańczak J., 2010, Podręcznik do kalifornijskiego testu uczenia się językowego CVLT D.C. Delisa,
J.H. Kramera, E. Kaplan i B. Ober. Polska normalizacja, Warszawa.
Łuczywek E., Fersten E., 1992, Poziom fluencji słownej przy różnych uszkodzeniach mózgu, Studia Psychologiczne XXX, 1–2, s. 89–98.
Marczinski C.A., Kertesz A., 2006, Category and letter fluency in semantic dementia, primary progressive aphasia, and Alzheimer’s disease, Brain and Language 97, s. 258–265.
Nestorowicz J., 2010, Przebieg choroby Alzheimera, [w:] Choroba Alzheimera, red. T. Parnowski, Warszawa,
s. 23–32.
Olszewski H., 2008, Otępienie czołowo-skroniowe. Ujęcie neuropsychologiczne, Kraków.
Opala G.M., 2003, Epidemiologia otępień w perspektywie prognoz demograficznych, [w:] Choroby otępienne.
Teoria i praktyka, red. J. Leszek, Wrocław, s. 19–26.
Parnowski T., 1998, Obraz kliniczny choroby Alzheimera, [w:] Choroba Alzheimera, red. J. Leszek, Wrocław,
s. 47–69.
Parnowski T., 2010, Choroba Alzheimera, Warszawa.
Piskunowicz M., Bieliński M., Zgliński A., Borkowska A., 2013, Testy fluencji słownej – zastosowanie w diagnostyce neuropsychologicznej, Psychiatria Polska XLVI, 3, s. 475–485.
Podemski R., Słotwiński K., 2003, Zaburzenia mowy w procesach otępiennych, [w:] Choroby otępienne. Teoria
i praktyka, red. J. Leszek, Wrocław, s. 271–283.
Ponichtera-Kasprzykowska M., Sobów T., 2014, Adaptacja i wykorzystanie testu fluencji słownej na świecie,
Psychiatria i Psychologia Kliniczna 14(3), s. 178–187.
Rende B., Ramsberger G., Miyake A., 2002, Commonalities and differences in the working memory components
underlying letter and category fluency task: A dual task investigation, Neuropsychology 16, s. 309–321.
Rosińczuk-Tonderys J., Murzyńska D., Kazimierska-Zając M., 2013, Porównanie fluencji słownej u kobiet
ze starzeniem fizjologicznym i chorych z zespołami otępiennymi, Forum Logopedyczne 21, s. 88–93.
Rutkiewicz-Hanczewska M., 2016, Neurobiologia nazywania. O anomii proprialnej i apelatywnej, Poznań.
Stolarska U., Kroczka S., Gergont A., Steczkowska M., Kaciński M., 2008, Test fluencji słownej – aspekty rozwojowe w normie i patologii, Przegląd Lekarski 65, s. 764–768.
Szczudlik A., Parnowski T., 2012, Otępienie, [w:] Diagnostyka i leczenie otępień. Rekomendacje zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Alzheimerowskiego, red. M. Zabawa, Otwock, s. 1–8.
Szepietowska E.M., Gawda B., 2011, Ścieżkami fluencji werbalnej, Lublin.
Szepietowska E.M., Gawda B., 2012, Werbalna fluencja afektywna i narracje emocjonalne u osób z chorobą
Alzheimera i demencją naczyniową, Psychogeriatria Polska 9(1), s. 37–46.
Szepietowska E.M., Gawda B., 2016, Mechanizmy neuronalne fluencji semantycznej i literowej: badania z użyciem fMRI. Implikacje kliniczne, Polskie Forum Psychologiczne 21(2), s. 170–87.
Szepietowska E.M., Lipian J., 2012, Fluencja słowna neutralna i afektywna u chorych z uszkodzeniem prawej, lewej lub obu półkul mózgu, Psychiatria Polska XLVI, 4, s. 539–551.
Thurstone L.L., 1938, Mental abilities, Chicago.
Tłokiński W., Olszewski H., 2014, Zaburzenia mowy związane z wiekiem, [w:] Biomedyczne podstawy logopedii, red. S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk, s. 410–428.
Troyer A.K., Moscovitch M., Winocur G., Alexander M.P., Stuss D., 1998, Clustering and switching on verbal fluency: the effects of focal frontal and temporal-lobe lesions, Neuropsychologia 36, s. 499–504.
Wood A., Saling M., Abbott D.F., Jackson G.D., 2001, A neurocognitive account of frontal lobe involvement
in orthographic lexical retrieval: an fMRI study, NeuroImage 14, s. 162–169.
Wysokiński A., Zboralski K., Orzechowska A., 2010, Normalization of the Verbal Fluency Test on the basis of results for healthy subjects, patients with schizophrenia, patients with organic lesion of the chronic nervous system and patients with type 1 and 2 diabetes, Archives of Medical Science 6, s. 438–446.
Zawadzka E., 2013, Świat w obrazach u osób po udarze mózgu, Warszawa.