Keywords
KorBa
literary publishing frame
zoilus
momus
mimus
How to Cite
Abstract
This article refers to a literary critic seen through the eyes of writers who published their works in the 17th and 1st half of the 18th Century. Basing on the texts of prefaces, and those found in the Electronic Corpus of 17th- and 18th-c. Polish Texts, it was established that eponyms and anthroponyms continuing the tradition of classical antiquity were in use at that time: the term zoil, as well as momus and mimus, prevailed. Writers preemptively included phrases addressed to the zoil, or negatively presented them in their works to defend themselves against possible unfavourable opinions. They ascribed envy, ill will, a tendency to falsify the truth, a lack of intelligence, and laziness, to their opponents. A priori, all opponents, including politicians or debaters, were considered as zoils.
References
Adamiec, D. (2015). Dobór tekstów do „Elektronicznego korpusu tekstów polskich z XVII i XVIII w. (do 1772r.)”. Prace Filologiczne, 67, 11–20.
Dziechcińska, H. (red.). (1980). Z dziejów życia literackiego w Polsce XVI i XVII wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Dziechcińska, H. (1994). Kultura literacka w Polsce XVI i XVII wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
eSXVII – Gruszczyński , W. (red.). (2004–). Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku. https://sxvii.pl” https://sxvii.pl.
Fogagnolo, M. (2022). Zoilus Amphipolitanus. Supplementum grammaticum Graecum, 6. Boston – Leiden: Brill.
Grimal, P. (2008). Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. J . Łanowski (red. nauk. wyd. pol.), M . Bronarska i in. (tłum.), wyd. 3. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Gruszczyński, W., Adamiec, D., Bronikowska, R. i Wieczorek, A. (2020). Elektroniczny Korpus Tekstów Polskich z XVII i XVIII w. – problemy teoretyczne i warsztatowe. Poradnik Językowy, 8, 32–51.
Kocur, M. (2005). We władzy teatru. Aktorzy i widzowie w antycznym Rzymie. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Kopaliński, W. (2003). Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa: Wydawnictwo „Rytm”.
Kostkiewiczowa, T. (1990). Krytyka literacka w Polsce w epoce oświecenia. W: E. Sarnowska-Temeriusz i T. Kostkiewiczowa, Krytyka literacka w Polsce w XVI i XVII wieku oraz w epoce oświecenia (s. 151– 341). Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kostkiewiczowa, T. (1991). Krytyka literacka i teatralna. W: T. Kostkiewiczowa (red.), Słownik literatury polskiego oświecenia, wyd. 2 (s. 253–262). Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Mikulski, T. (1933). Ród Zoilów. Rzecz z dziejów staropolskiej krytyki literackiej. Kraków: W. L. Anczyc i Spółka.
Ocieczek, R. (1982). Słoworodne wizerunki. O wierszowanych listach dedykacyjnych z XVII wieku. Katowice: Uniwersytet Śląski.
Ocieczek, R. (1990). O różnych aspektach badań literackiej ramy wydawniczej w książkach dawnych. W: R. Ocieczek (red.), O literackiej ramie wydawniczej w książkach dawnych (s. 7–20). Katowice: Uniwersytet Śląski.
Ocieczek, R. (2002). O przedmowach w polskich książkach barokowych. W: R. Ocieczek i R. M. Ryba (red.), Przedmowa w książce dawnej i współczesnej (s. 102–116). Katowice: Wydawnictwo Gnome.
Réal, M. (2023). Explaining the Poets: Greek Literary Exegesis from the Sixth to the Fourth Centuries BCE. A Dissertation Presented to the Faculty of the Graduate School of Cornell Univeristy In Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy. https://doi.org/10.7298/6cah-bc07.
Rodek, E. (2021). Sylwetka odbiorcy w przedmowach z okresu II poł. XVII i I poł. XVIII wieku w ujęciu chronologicznym. W: E. Horyń, E. Młynarczyk i P. Żmigrodzki (red.), Język polski między tradycją a współczesnością. Księga jubileuszowa z okazji stulecia Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego (s. 527 –535). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Rodek, E. (2022). O apostrofie „łaskawy czytelniku” i formule pożegnalnej „bądź łaskaw” w przedmowach do dzieł wydanych w latach 1650–1750. Język Polski, 2(2), 93 –106.
Rodek, E. (2023). Komunikacja z czytelnikiem w sytuacji kryzysu czytelnictwa końca XVII i początku XVIII wieku. Poradnik Językowy, 1, 58–72.
Sarnowska-Temeriusz, E. (1990). Krytyka literacka w Polsce XVI i XVII wieku. W: E. Sarnowska-Temeriusz, T. Kostkiewiczowa, Krytyka literacka w Polsce w XVI i XVII wieku oraz w epoce oświecenia (s. 5–150). Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
SL – Linde, S. B. (1807–1814). Słownik języka polskiego. Warszawa: Drukarnia Pijarów: https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/8176/edition/12850/content.
Sławiński, J. (1974). Krytyka literacka jako przedmiot badań historycznoliterackich. W: J. Sławiński (red.), Badania nad krytyką literacką (s. 7 –26). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
SŁP – Plezia, M. (red.). (1998–1999). Słownik łacińsko-polski. Warszawa: PWN.
SŁŚP – Plezia, M. (red.). (1982) (1989). Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, t. 5, z. 6(41); t. 6, z. 3(47) Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
SPXVI – Słownik polszczyzny XVI wieku. Edycja internetowa. https://spxvi.edu.pl.
Stankiewicz, L. (2008). Ilustrowany słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
SW – Karłowicz, J., Kryński, A., Niedźwiedzki, W. (red.). (1900–1927). Słownik języka polskiego. Warszawa: Nakładem prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego.
Źródło internetowe
KorBa: Elektroniczny Korpus Tekstów Polskich z XVII i XVIII w. (do 1772 r.). www.korba.edu.pl.
Wykaz źródeł
Anonim (1703). Do łaskawego czytelnika. W: Kompendium lekarstw końskich na rozmaite ichże choroby i przypadki, także poznanie lat i obierania onychże wielce służące. Przy tym przydane są lekarstwa bydłu choremu, tak rogatemu, jako też i mniejszemu, i onegoż rozeznania lat, z informacją osobliwą obierania i skupowania, i innych atrybutów: gospodarzom zaś w sianiu i szczepieniu, i uznaniu gruntów nauka i informacja: z ksiąg Piotra Krescencjusza i różnych autorów zebrane, ku wygodzie gospodarskiej do druku podane (k. 1v). Kraków: K. Domański.
Bardziński, J. A. (1696). Do czytelnika. W: L.A. Seneca, Smutne starożytności teatrum, to jest tragedie Seneki rzymskiego na polski język, dla pospolitego tłumaczone pożytku, J. A. Bardziński (tłum.) (k. ) (6–)(7v). Toruń: J. Ch. Laurer.
Dowgiałło, A. (1714). Do czytelnika. W: Niebo sprawiedliwym, piekło grzesznikom przez historie i przykłady o cnotach prowadzących do nieba i grzechach prowadzących do piekła w tych kazaniach ogłoszone i dla duchownego wszelkiego stanu osobom pożytku do druku podane, T. 1 (k. 4v). Supraśl: Drukarnia Bazylianów.
Gawiński, J. (1664). Do czytelnika łaskawego. W: Dworzanki albo epigrammata polskie (k. Ar). Kraków: B. Śmieszkowic.
Niesiecki, K. (1728). Przestroga. W: Korona polska przy złotej wolności starożytnemi wszystkich katedr, prowincji i rycerstwa klejnotami, heroicznym męstwem i odwagą, najwyższemi honorami, a najpierwej cnotą, pobożnością i świątobliwością ozdobiona, potomnym zaś wiekom na zaszczyt i nieśmiertelną sławę pamiętnych w tej ojczyźnie synów podana, T. 1 (k. (2)–(2v)). Lwów: Drukarnia Jezuitów.
Styla, A. (1675). Do czytelnika. W: Grammatica Polono-Italica abo sposób łacny nauczenia się włoskiego języka krótko, gruntownie, choćby też i bez dyrekcjej nauczyciela, ku pożytkowi narodu polskiego z różnych przedniejszych gramatyków z pilnością wygotowany (k. 3v–4). Kraków: W. Gorecki.
Troc, M. A. (1728). Łaskawy czytelniku. W: Bibliotheca Polono-Poetica albo urzędów wielkich splendorem jaśniejących, a ojczystą weną na polskim Parnasie słyniących[!] poetów wiekuiste prace, dla głośnej rezonancji zebrane i z registrami opatrzone, T. 1, J. Barclay, Argenida, W. Potocki (tłum.) (k. )(6–) (8v). Lipsk: B. Ch. Breytkopf.
Wujkowski, J. S. (1736). Przedmowa. Do czytelnika. W: Rekolekcje duchowne na kilka, kilkanaście dni rozłożone, ludziom zaś wszelkiej kondycji, nie tylko duchownym utriusq[ue] cleri, ale i świeckim, ku pożytkowi dusz i na chwałę Bożą służące na oczy świata polskiego wydane (k. A–A2). Warszawa: Drukarnia Jezuitów.
Załuski, A. Ch. (1689). Do czytelnika. W: Mowy na radach i sejmach (k. 2–4v). Oliwa: J. J. Textor.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Copyright (c) 2024 Ewa Rodek