Słowa kluczowe
język specjalistyczny
język specjalny
język fachowy
język profesjonalny
język zawodowy
profesjolekt
technolekt
Jak cytować
Abstrakt
The aim of the paper is to analyze the scope of the following terms: język specjalistyczny, język specjalny, język fachowy, język profesjonalny, język zawodowy, profesjolekt, technolekt (language for special purposes, specialist language, special language, expert language, professional language, occupational language, professiolect, technolect), which are used interchangeably in the Polish linguistic literature even though their denotations are not the same. The semantic (in)compatibility of the above terms was investigated in the following stages: (1) explaining the meaning of the expressions without their theoretical context, i.e. the analysis of the meanings of specific components of the terms as established in general Polish; (2–3) interpretation of explanations and specifications functioning in dictionaries containing linguistic terminology and in theoretical studies; (4) formulating a proposal of distinguishing the concepts by defining the scopes of the terms and the relationships between them.
Bibliografia
Słowniki
Doroszewski W., 1965, Słownik języka polskiego, t. 7, Warszawa.
Dubisz S. (red.), 2003, Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 1–4, Warszawa.
Gołąb Z., Heinz A., Polański K., 1970, Słownik terminologii językoznawczej, Warszawa.
Lukszyn J. (red.), 1993, Tezaurus terminologii translatorycznej, Warszawa.
— [2002] 2005, Języki specjalistyczne. Słownik terminologii przedmiotowej, wyd. 2, uzup., Warszawa.
Polański K. (red.), [1993] 2003, Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław, wyd. 3.
Rudnik-Karwatowa Z., Karpińska H., 1999, Słownik słów kluczowych językoznawstwa slawistycznego, Warszawa.
Skudrzykowa A., Urban K., 2000, Mały słownik terminów z zakresu socjolingwistyki i pragmatyki językowej, Kraków–Warszawa.
Szulc A., 1984, Podręczny słownik językoznawstwa stosowanego. Dydaktyka języków obcych, Warszawa.
Opracowania
Appel K., 1908, Język i społeczeństwo. (Lingwistyka i socyologia), Warszawa.
Chłopicka-Wielgos M., Pukas-Palimąka D., 1996, Nauczanie języka specjalistycznego, a nie tylko terminologii, Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców 7/8, s. 69–80.
Chludzińska J., 1950, Z dziejów polskiego słownictwa plastycznego, Poradnik Językowy 2, s. 18–24.
Dąbkowski G., 2010, Język muzyków — profesjolekt czy socjolekt?, [w:] Polskie języki. O językach zawodowych i środowiskowych. Materiały VII Forum Kultury Słowa. Gdańsk, 9–11 października 2008 roku, red. M. Milewska-Stawiany, E. Rogowska-Cybulska, Gdańsk, s. 354–360.
Danesi M., 1985, A Glossary of Lectal Terms for the Description of Language Variation, Language Problems and Language Planning 9 (2), s. 115–124.
Dickel A., 2007, Klasyfikacja głównych kierunków badawczych podejmujących problem relacji między językami specjalistycznymi i językiem ogólnym ze szczególnym uwzględnieniem badań nad niemieckimi językami specjalistycznymi, [w:] Teksty specjalistyczne jako nośniki wiedzy fachowej, red. M. Kornacka, Języki Specjalistyczne 7, Warszawa, s. 98–133.
Doroszewski J., 2010, Język nauki i praktyki medycznej, [w:] Polskie języki. O językach zawodowych i środowiskowych. Materiały VII Forum Kultury Słowa. Gdańsk, 9–11 października 2008 roku, red.
M. Milewska-Stawiany, E. Rogowska-Cybulska, Gdańsk, s. 299–319.
Furdal A., 1973, Klasyfikacja odmian współczesnego języka polskiego, Wrocław.
Gajda S., 1982, Podstawy badań stylistycznych nad językiem naukowym, Warszawa.
— 1990, Współczesna polszczyzna naukowa. Język czy żargon?, Opole.
— 1997, Polskie języki specjalistyczne dawniej i dziś, [w:] Języki specjalistyczne. Język biznesu, red. J. Arabski, Katowice, s. 7–24.
— 2005, Zróżnicowanie języka jako problem metodologiczny, [w:] Spotkanie. Księga jubileuszowa dla Profesora Aleksandra Wilkonia, red. M. Kita, B. Witosz, Katowice, s. 72–81.
Gajewska E., Sowa M., 2014, LSP, FOS, Fachsprache. Dydaktyka języków specjalistycznych, Lublin.
Geremek B., 1980, O językach tajemnych, Teksty 2(50), s. 13–36.
Giers U., 2017, Sprache und Region in der Sekundarstufe I, [w:] Region — Sprache — Literatur Unterrichtsanregungen und Materialien für den Deutschunterricht in der Primar- und Sekundarstufe, red. E. Berner, Poczdam, s. 77–91.
Godzich (Szemberska) A., 2014, Przenikanie się języków specjalnych w polskich mediach — płynna nowoczesność czy skuteczniejsza komunikacja?, [w:] (Ko)media. Konteksty dyskursu medialnego, red. J. Goluchowski, D. Konieczna, K. Zdanowicz-Cygan, Warszawa, s. 121–129.
Gonigroszek D., 2017, Polska terminologia medyczna — spojrzenie diachroniczne, [w:] Bogactwo językowe i kulturowe Europy w oczach Polaków i cudzoziemców, t. 4, red. R. Maćkowiak, R. Wojtczak, Łódź, s. 185–192.
Grabias S., 1974, Funkcyjna klasyfikacja socjalnych wariantów języka, Język Polski 54, s. 22–31.
— [1994] 2003, Język w zachowaniach społecznych, Lublin.
Grucza F., 1991, Teoretyczne podstawy terminologii, Problemy Terminologii 1, Wrocław.
— 1993, Język, ludzkie właściwości językowe, językowa zdolność ludzi, [w:] Człowiek w perspektywie ujęć biokulturowych, red. J. Piontka, A. Wiercieńska, Poznań, s. 151–174.
— 1994, O językach specjalistycznych (= technolektach) jako pewnych składnikach rzeczywistych języków ludzkich, [w:] Języki specjalistyczne, red. F. Grucza, Z. Kozłowska, Warszawa, s. 7–27.
— 2002, Języki specjalistyczne — indykatory i/lub determinanty rozwoju cywilizacyjnego, [w:] Problemy technolingwistyki, red. J. Lewandowski, Warszawa, s. 9–26.
Grucza S., 2008, Lingwistyka języków specjalistycznych, Warszawa.
— 2010, Główne tezy antropocentrycznej teorii języków, Lingwistyka Stosowana 2, s. 41–78.
— [2004] 2013, Od lingwistyki tekstu do lingwistyki tekstu specjalistycznego, Warszawa.
Grygoruk A., 2009, Uwarunkowania kulturowe w dydaktyce języka specjalistycznego (na przykładzie języka sfery podatkowej i okołopodatkowej cz. I), Linguodidactica 13, s. 53–65.
Grynkiewicz M., 1990, Próba klasyfikacji odmian współczesnego języka polskiego, [w:] Język — teoria
— dydaktyka. Materiały IX Konferencji Młodych Językoznawców-Dydaktyków, red. M. Preyzner, Kielce, s. 27–36.
Hejwowski K., 2001, Języki specjalistyczne a kompetencja tłumaczeniowa, [w:] Języki fachowe — problemy dydaktyki i translacji, red. A. Kątny, Olecko.
Janasowa J., 1979, Słownictwo techniczne w akcie mowy, Socjolingwistyka 2, s. 183–194.
Jaros V., 2013, Źródła leksyki socjolektu użytkowników CB-radia, Rozprawy Komisji Językowej ŁTN 59, s. 61–77.
Jarosz B., 2016, Typologie socjolektów w polskiej literaturze językoznawczej. Implikacje terminologiczne, [w:] Tradycja i współczesność w języku i literaturze, Badania nad językiem i kulturą 1, red. S. Gaś, D. Kalecińska, S. Wawrzyniak, Poznań, s. 139–155.
Kaliska M., 2018, Podejście działaniowe w dydaktyce tłumaczenia specjalistycznego, [w:] Specyficzne potrzeby studentów szkół wyższych a nauczanie języków obcych, t. 2: Praktyczne narzędzia, red. M. Jedynak, Wrocław, s. 14–31.
Karpiński Ł., 2008, Zarys leksykografii terminologicznej, Warszawa.
Karpiński Ł., Michałowski P., 2012, Wybrane metody analizy terminologii specjalistycznej (na przykładzie technolektu geografii), Edukacja dla Przyszłości 9, s. 23–26.
Karwatowska M., Jarosz B., 2013, Specyfika komunikacji profesjonalnej, [w:] Komunikacja — tradycja i innowacje, red. M. Karwatowska, A. Siwiec, Chełm, s. 102–116.
Kijak A., 2015, O istotnych aspektach biegania w świetle leksyki socjolektalnej (na podstawie artykułów poświęconych treningom, zamieszczonych na portalach biegowych), Poznańskie Studia Polo nis tyczne. Seria Językoznawcza 22, nr 2, s. 169–182.
Kiklewicz A., 2006, Język, komunikacja, wiedza, Mińsk.
— 2007, O funkcji stylistycznej wypowiedzenia, Acta Neophilologica 9, s. 19–30.
— 2009, Warianty języka: próba systematyzacji, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego 65, s. 67–83.
Klemensiewicz Z., 1953, O różnych odmianach współczesnej polszczyzny, Warszawa.
Kołodziejek E., 2010, Społeczne i kulturowe uwarunkowania współczesnych odmian zawodowych (na przykładzie profesjolektów marynarzy, żołnierzy i policjantów), [w:] Polskie języki. O językach zawodowych i środowiskowych. Materiały VII Forum Kultury Słowa. Gdańsk, 9–11 października 2008 roku, red. M. Milewska-Stawiany, E. Rogowska-Cybulska, Gdańsk, s. 106–116.
Kryżan-Stanojević B., Sychowska-Kavedžija J., 1996, Zastosowanie trzeciego kodu językowego jako pomoc w nauce języka specjalistycznego, Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców 7/8, s. 53–67.
Kubiak B., 2002, Pojęcie języka specjalistycznego, Języki Obce w Szkole 5, s. 6–11.
Kuć J., 2011, Nowe profesjolektalne słownictwo polskie (na przykładzie języka zawodowego menedżerów i trenerów), [w:] Vidy jazyka a jazykovedy. Venovanú životnému jubileu doc. PhDr. Miloslavy Sokolovej, CSc., red. M. Ološtiak, M. Ivanova, D. Slančova, Prešov, s. 348–360.
Lesicka O., 2015, Anglojęzyczne zapożyczenia terminologiczne w rosyjskich czasopismach ekonomicznych przełomu XX i XXI wieku, Warszawa.
Lewandowski J., 2002, Paratypologie i quasi-klasyfikacje polskich języków profesjonalnych, [w:] Pro blemy technolingwistyki, red. J. Lewandowski, Warszawa, s. 27–40.
Ligara B., 2011, Relacje między językiem ogólnym a językiem specjalistycznym w perspektywie językoznawstwa polonistycznego, stosowanego i glottodydaktyki, LingVaria 6, nr 2(12), s. 163–181.
Lukszyn J., 2009, W kwestii pojęcia „tekst specjalistyczny”, Komunikacja Specjalistyczna 1, s. 7–13.
Marcjanik M., 2008, Kody grzeczności jako forma identyfikacji z grupą, Kultura Współczesna. Teorie. Interpretacje. Praktyka 2, s. 71–76.
Milewski T., 1947, Język a społeczeństwo, Lublin.
Nagy I.K., 2014, English for Special Purposes: Specialized Languages and Problems of Terminology, Acta Universitatis Sapientiae. Philologica 6 (2), s. 261–273.
Niepytalska-Osiecka A., 2014, Socjolekt polskich alpinistów. Analiza leksykalno-semantyczna słownictwa, Kraków.
Ohly R., 2002, Procesy tworzenia się języków specjalistycznych (LSP) w językach afrykańskich, [w:] Problemy technolingwistyki, red. J. Lewandowski, Warszawa, s. 49–63.
Ożdżyński J., 1996, Profesjonalizmy, subjęzyki i rejestry — w ujęciu kognitywnym, [w:] Wokół społeczne go zróżnicowania języka, red. S. Kania, Szczecin, s. 125–140.
Pajewska E., 2003, Słownictwo tematycznie związane z lasem w kontekście badań nad językami specjalistycznymi, Szczecin.
Pędzich B., 2012, Jak powstaje socjolekt? Studium słownictwa paralotniarzy, Warszawa.
Piekot T., 2008, Język w grupie społecznej. Wprowadzenie do analizy socjolektu, Wałbrzych.
Piotrowski A., Ziółkowski M., 1976, Zróżnicowanie językowe a struktura społeczna, Warszawa.
Pytel F., 2004, Słownictwo fachowe jako identyfikator LSP, [w:] Leksykografia terminologiczna — teoria i praktyka, red. J. Lewandowski, Języki Specjalistyczne 4, Warszawa, s. 101–110.
Reduta M., 2015, Zawód, profesja i kultura profesjonalna, Optimum. Studia Ekonomiczne 2 (74), s. 100–118.
Sawicka A., 2009, Krótka charakterystyka języków specjalistycznych, Komunikacja Specjalistyczna 2, s. 188–198.
Sawicka G., 2006, Język a konwencja, Bydgoszcz.
Skyum-Nielsen P., 1978, Language Problems and Language Treatment in Danish Speech Community, Language Planning Newsletter 4, nr 1, s. 1–5.
Smól J., 2015, Profesjolekt hotelarski w mediach na przykładzie pisma menedżerów hoteli — „Biznes hotel”, Investigationes Linguisticae 33, s. 55–67.
Szadyko S., 2013, Metodyka tłumaczenia skrótowców morfologicznych w rosyjskich i polskich tekstach specjalistycznych, [w:] W dialogu języków i kultur III, red. K. Fordoński, Ł. Karpiński, Warszawa, s. 11–24.
Taino P., 1995, Le lingue settoriali del tedesco, Traduzione, Società e Cultura 6, s. 1–90.
Tokarski R., 1977, Uwagi o gwarze wędkarskiej, Poradnik Językowy 3, s. 111–121.
Trzaskawka P., 2014, Przyczynek do charakterystyki języka muzyki, Investigationes Linguisticae 31, s. 57–70.
Vanneste A., 2005, Le français du XXIe siècle. Introduction à la francophonie. Éléments de phonétique, de phonologie et de morphologie, Antwerpia–Apeldoorn.
Wilkoń A., [1987] 2000, Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Katowice, wyd. 2, popr.
Zgółka T., 2010, Parametry odróżniające odmiany językowe, [w:] Polskie języki. O językach zawodowych i środowiskowych, red. M. Milewska-Stawiany, E. Rogowska-Cybulska, Gdańsk, s. 34–40.
Żarski W., 2008, Książka kucharska jako tekst, Wrocław.
Żydek-Bednarczuk U., 1987, Sytuacja socjolingwistyczna w języku zawodowym na Śląsku, Socjo lingwistyka 7, s. 92–105.