Słowa kluczowe
językoznawstwo
język polski
gramatyka
części mowy
morfologia
składnia
Jak cytować
Abstrakt
W piątą rocznicę śmierci Romana Laskowskiego (1936–2014), wybitnego teoretyka języka, polonisty i slawisty, autor chce przypomnieć w sposób syntetyczny o jego dokonaniach w zakresie metodologicznych podstaw gramatyki polskiej. Artykuł jest przeznaczony przede wszystkim dla językoznawców niezajmujących się gramatyką. Roman Laskowski zbudował aparat pojęciowy współczesnej morfologii funkcjonalnej, metodologicznie podporządkowany składni, zdeterminowanej semantycznie. W pierwszej części artykułu omawiana jest koncepcja części mowy autorstwa uczonego i jego nowatorskie, oryginalne klasyfikacje funkcjonalne leksemów polskich (przedstawione w dwóch wydaniach dzieła Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia) na tle klasyfikacji innych autorów współczesnych. Druga część artykułu, odwołująca się do licznych publikacji Romana Laskowskiego, przedstawia jego osiągnięcia w badaniach nad kategoriami morfologicznymi, przysługującymi nominalnym i werbalnym klasom leksemów, a w szczególności proponowane przez niego zasady opisu tych kategorii we współczesnej polszczyźnie.
Bibliografia
Bańko M., 1987, O kilku sposobach użycia terminu „leksem”, Studia Gramatyczne VIII, s. 89–98.
Bednarczuk L., 2014, Roman Laskowski (17 II 1936 – 21 VI 2014), Rocznik Polskiej Akademii Umiejętności 2013/2014, s. 297–299.
Bobrowski I., 1995, Gramatyka opisowa języka polskiego (Zarys modelu generatywno-transformacyjnego). Struktury wyjściowe, Kielce.
Bobrowski I., 2014a, Profesor Roman Laskowski (1936–2014), Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej 49, s. 6–9.
Bobrowski I., 2014b, Roman Laskowski in Memoriam, Journal of Slavic Linguistics 22, 2, s. 167–170.
Bobrowski I., 2015, Romana Laskowskiego koncepcja opisu kategorii rodzaju w języku polskim, LingVaria X, numer specjalny, s. 27–35.
Bogusławski A., 1973, Nazwy pospolite przedmiotów konkretnych i niektóre właściwości ich form liczbowych i połączeń z liczebnikami w języku polskim, [w:] Liczba, ilość, miara. Materiały konferencji naukowej w Jadwisinie (11–13 maja 1972 r.), red. Z. Topolińska, M. Grochowski, Wrocław, s. 7–35.
Bogusławski A., 1987, Czy istnieje fleksja?, Studia Gramatyczne VIII, s. 7–33.
Czelakowska A., 2015, Profesor Roman Laskowski (17 II 1936 – 21 VI 2014), LingVaria X: numer specjalny, s. 7–12.
Dobaczewski A., 1998, Cechy składniowe i semantyczne polskich dopowiedzeń potwierdzających, Warszawa.
Fries C.C., 1952, The structure of English. An introduction to the construction of English sentences, New York.
Grochowski M., 1986, Polskie partykuły. Składnia, semantyka, leksykografia, Wrocław.
Grochowski M., 1996, O funkcjach semiotycznych onomatopei, [w:] W świecie znaków. Księga Pamiątkowa ku Czci Profesora Jerzego Pelca, red. J.J. Jadacki, W. Strawiński, Warszawa, s. 267–272.
Grochowski M., 2003, Szyk jednostek synsyntagmatycznych w języku polskim (główne problemy metodologiczne), Polonica XXII–XXIII, s. 203–223.
Grochowski M., 2014a, Profesor Roman Laskowski (1936–2014), Linguistica Copernicana 2 (10), s. 15–25.
Grochowski M., 2014b, Pożegnanie Profesora Romana Laskowskiego, LingVaria IX (18), s. 7–16.
Grochowski M., Kisiel A., Żabowska M., 2014, Słownik gniazdowy partykuł polskich, Kraków.
Gruszczyński W., 1987, O klasyfikacji leksemów na części mowy i opisie fleksyjnym rzeczowników w „Morfologii” IJP PAN, Studia Gramatyczne VIII, s. 35–51.
Grzegorczykowa R., 1987, Głos dydaktyka w dyskusji na temat granic leksemu, Studia Gramatyczne VIII, s. 65–69.
GWJPM 1984: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa.
GWJPM 1998: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, wyd. 2, zm., Warszawa.
Hentschel G., Anders S., 2006, O składni i semantyce polskiej frazy z jako i z uzupełnieniem rzeczownikowym w porównaniu z niemiecką frazą z als, [w:] Od fonemu do tekstu. Prace dedykowane Profesorowi Romanowi Laskowskiemu, red. I. Bobrowski, K. Kowalik, Kraków, s. 223–237.
Karolak S., 1984, Składnia wyrażeń predykatywnych, [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia, red. Z. Topolińska, Warszawa, s. 11–211.
Kowalik K., 2014, Prof. dr hab. Roman Laskowski (17 II 1936 – 21 VI 2014), LingVaria IX (18), s. 17–25.
Kuryłowicz J., 1949, Le probléme du classement des cas, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego IX, s. 20–43.
Kuryłowicz J., 1964, The inflectional categories of Indo-European, Heidelberg.
Laskowski R., 1974a, Morfemika w opisie struktury języka. Uwagi o kategorii liczby rzeczowników, [w:] Реферати са заседања Међународне комисије за изучавање граматичке структуре словенских језика, red. M. Stevanović, Beograd, s. 99–107.
Laskowski R., 1974b, Rodzaj gramatyczny, struktura głęboka a zaimki osobowe, [w:] Studia indoeuropejskie. Études indo-européennes. Ioanni Safarewicz septuagenario ab amicis collegis sodalibus animo oblatum gratissimo, red. J. Kuryłowicz i in., Kraków, s. 117–124.
Laskowski R., 1975, Bemerkungen zu den Wortarten, Zeitschrift für Slawistik XX, 5–6, s. 704–711.
Laskowski R., 1976, red., Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim, Wrocław.
Laskowski R., 1977, Odimienne wyrażenia zmiany stanu w języku polskim, Slavica Slovaca 12, 3, s. 233–243.
Laskowski R., 1979, Gramatyka języka polskiego – fleksja (konspekt), [w:] Реферати од X заседание на Меѓународната комисија за изучување на граматичката структура на словенските литературни јазици, red. B. Vidoeski, B. Koneski, B. Korubin, Skopje, s. 9–29.
Laskowski R., 1981, Części mowy – problem syntaktyczny czy morfologiczny? Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica 2, s. 117–131.
Laskowski R., 1984a, Podstawowe pojęcia morfologii, [w:] GWJPM 1984, s. 9–57.
Laskowski R., 1984b, Kategorie morfologiczne języka polskiego – charakterystyka funkcjonalna, [w:] GWJPM 1984, s. 121–169.
Laskowski R., 1985, Deverbative Verben der Zustandsveränderung, Zeitschrift für Slawistik XXX, 1, s. 42–48.
Laskowski R., 1986, System temporalno-aspektowo-modalny języka polskiego a sieci Petriego, [w:] Studia gramatyczne bułgarsko-polskie, tom 1: Temporalność, red. V. Koseska-Toszewa, I. Sawicka, J. Mindak, Wrocław: Ossolineum, s. 23–37.
Laskowski R., 1987a, Kategoria strony w języku polskim, [w:] Прилози XII, 2, Skopje, s. 73–84.
Laskowski R., 1987b, Niektóre trudności i kwestie sporne w opisie fleksji języka polskiego, Studia Gramatyczne VIII, s. 99–122.
Laskowski R., 1987c, On the concept of the lexeme, Scando-Slavica 33, s. 169–178.
Laskowski R., 1995, Przyswajanie kategorii przypadka w niesłowiańskim otoczeniu językowym, [w:] Studia z językoznawstwa słowiańskiego. Prace Instytutu Filologii Słowiańskiej UJ nr 14, red. F. Sławski, H. Mieczkowska, Kraków, s. 103–108.
Laskowski R., 1996, Aspekt a znaczenie czasowników (predykaty zmiany stanu), [w:] Studia z leksykologii i gramatyki języków słowiańskich, red. H. Wróbel, Kraków, s. 39–48.
Laskowski R., 1998a, Zagadnienia ogólne morfologii, [w:] GWJPM 1998, s. 27–86.
Laskowski R., 1998b, Kategorie morfologiczne języka polskiego – charakterystyka funkcjonalna, [w:] GWJPM 1998, s. 151–224.
Laskowski R., 1998c, Aspekt czasowników przemieszczania (ukierunkowanego ruchu liniowego), [w:] Z polskich studiów slawistycznych. Językoznawstwo. Seria 9, red. J. Siatkowski, H. Dalewska-Greń, J. Rusek, Warszawa, s. 175–181.
Laskowski R., 1998d, Semantyka trybu rozkazującego, Polonica XIX, s. 5–29.
Laskowski R., 1999a, Kategoria gramatyczna, [w:] Encyklopedia języka polskiego, red. S. Urbańczyk, M. Kucała, wyd. 3, popr. i uzup., Wrocław, s. 178.
Laskowski R., 1999b, Czasowniki ruchu liniowego (czasowniki przemieszczania) w perspektywie kontrastywnej, [w:] Semantyka a konfrontacja językowa 2, red. Z. Greń, V. Koseska-Toszewa, Warszawa, s. 49–57.
Laskowski R., 2003, Peryferyjne funkcje polskiego imperatiwu, [w:] Anabasis. Prace ofiarowane Profesor Krystynie Pisarkowej, red. I. Bobrowski, Kraków, s. 153–158.
Laskowski R., 2005, Temporalne frazy przyimkowe o funkcji prospektywnej i retrospektywnej, [w:] Przysłówki i przyimki. Studia ze składni i semantyki języka polskiego, red. M. Grochowski, Toruń, s. 209–225.
Laskowski R., 2009, Język w zagrożeniu. Przyswajanie języka polskiego w warunkach polsko-szwedzkiego bilingwizmu, Kraków.
Laskowski R., 2012, Fleksja języka polskiego po sześćdziesięciu latach, [w:] Językoznawstwo w Polsce. Kierunki badań i perspektywy rozwoju, red. M. Grochowski, Warszawa, s. 113–124.
Laskowski R., 2014, Semantyka czasowników momentalnej zmiany stanu a figura obserwatora, Slavica Wratislaviensia CLIX, s. 219–229.
Mańczak W., 1956, Ile rodzajów jest w polskim?, Język Polski XXXVI, s. 116–121.
Milewski T., 1965, Językoznawstwo, Warszawa.
Miodunka W., 2015, Znaczenie prac Romana Laskowskiego dla badań akwizycji języka polskiego poza granicami kraju oraz dwujęzyczności polsko-obcej, LingVaria X, numer specjalny, s. 105–120.
Misz H., 1967, Opis grup syntaktycznych dzisiejszej polszczyzny pisanej, Bydgoszcz.
Muskat-Tabakowska E., 2014, In Memoriam: Roman Laskowski, Studies in Polish Linguistics 9, s. 265–267.
Przybylska R., 2014, Profesor Roman Laskowski (1936–2014), Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego LXX, s. 5–9.
Saloni Z., 1974, Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich, Język Polski LIV, 1, 2, s. 3–13, 93–109.
Topolińska Z., 1984, Składnia grupy imiennej, [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia, red. Z. Topolińska, Warszawa, s. 301–389.
Topolińska Z., 2014, Prof. dr hab. Roman Laskowski (1936–2014), Rocznik Slawistyczny LXIII, s. 3–6.
Wajszczuk J., 1997, System znaczeń w obszarze spójników polskich. Wprowadzenie do opisu, Warszawa.
Wajszczuk J., 2005, O metatekście, Warszawa.
Wajszczuk J., 2010, Functional class (so called „part of speech”) assignment as a kind of meaning-bound word syntactic information, Cognitive Studies / Études Cognitives 10, s. 15–33.
Wróbel H., 1996, Nowa propozycja klasyfikacji syntaktycznej polskich leksemów, [w:] Studia z leksykologii i gramatyki języków słowiańskich, red. H. Wróbel, Kraków, s. 53–60.
Wróbel H., 2001, Gramatyka języka polskiego, Kraków.
Zaron Z., 2003, Funkcjonalna klasyfikacja leksemów polskich (kolejna propozycja), [w:] Studia z gramatyki i leksykologii języka polskiego, red. M. Gębka-Wolak, I. Kaproń-Charzyńska, M. Urban, Toruń, s. 179–188.
Żabowska M., 2011, O tzw. dopowiedzeniach zaprzeczających, Prace Filologiczne LX, s. 353–364.
Żmigrodzki P., 2014, Profesor Roman Laskowski (17 II 1936–21 VI 2014), Język Polski XCIV, 5, s. 463–467.
Żmigrodzki P., 2015, Prof. dr hab. Roman Laskowski (1936–2014), Polonica XXXV, s. 5–11.