Słowa kluczowe
dubbing
intertekstualność
nawiązanie
tłumaczenie
Jak cytować
Abstrakt
Intertekstualność skupia się na relacjach między tekstami, zarówno mówionymi, jak i pisanymi. Powiązania te są obecnie przedmiotem badań wielu naukowców na całym świecie, choć początkowo analizowane były wyłącznie z punktu widzenia literaturoznawczego (Tomaszkiewicz, 2006, s. 175). Celem artykułu jest analiza odniesień intertekstualnych w kontekście teorii przekładu, a zwłaszcza technik i strategii użytych podczas tłumaczenia dosłownych i pośrednich nawiązań w dubbingu. Analizie poddane zostały dialogi animacji „Shrek” (2001) wytwórni DreamWorks, „Zwierzogród” (2016) i „Ralph Demolka” (2012) Disneya oraz „Toy Story 3” (2010) Pixara w celu zidentyfikowania nawiązań intertekstualnych w tekście źródłowym i ich porównania z polskim i niemieckim tłumaczeniem. Autorka zwraca również uwagę na źródła intertekstualności w filmach animowanych i rolę tłumacza w rekontekstualizacji nawiązań w tekście docelowym, odnosząc się do pojęcia dyskursu i sprawczości tłumacza audiowizualnego.
Bibliografia
Adamzik, K. (2001). Sprache: Wege zum Verstehen. Tübingen: A. Francke Verlag.
Alshehri, F. (2020). Zur Synchronisation von Humor – Eine Fallstudie. Diyalog Interkulturelle Zeitschrift für Germanistik, 1, 194–209.
Borodo, M. (2017). Translation, globalization and younger audiences. The situation in Poland. Oxford: Peter Lang.
Chaume, F. (2007). Quality standards in dubbing: Aproposal. Tradterm, 13, 71–89.
Chaume, F. (2012). Audiovisual translation: dubbing. Manchester: St. Jerome.
Chmiel, A. (2010). Translating postmodern networks of cultural associations in the Polish dubbed version of Shrek. In Diaz Cintas J., Matamala A. & Neves J. (Eds.), New Insights into Audiovisual Translation and Media Accessibility. Media for All, 2 (123–136). Amsterdam–New York: Brill.
De Rosa, G., Bianchi, F., De Laurentiis A. & Perego, E. (2014). Translating Humour in Audiovisual Texts. Bern: Peter Lang.
Döring, S. (2006). Kulturspezifika im Film: Probleme ihrer Translation. Berlin: Frank Timme.
Farahzad, F. (2009). Translation as an intertextual practice. Perspectives: Studies in Translatology, 16(3–4), 125–131.
Federici, E. (2007). The translator’s intertextual baggage. Forum for modern language studies, 43(2), 147–160.
Fix, U. (2009). Aspekty intertekstualności. In Bilut-Homplewicz Z., Czachur W., & Smykała M. (red.), Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy (196–210). Wrocław: ATUT.
Gray, J. (2006). Watching with the Simpsons. Television, parody, and intertextuality. Abington: Routledge.
Hejwowski, K. (2012). Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu. Warszawa: PWN.
Heydel, M. (1995). Jak tłumaczyć intertekstualność. Między Oryginałem a Przekładem, 1, 21–33.
Janikowski, P. (2004). Dobry polski Szrek. Wrażliwość kulturowa tłumacza w rękach magnatów popkultury. In Fast P. (Ed.). Kultura popularna a przekład (39–47). Katowice: Śląsk.
Jankowska, A. (2009). Translating Humor in Dubbing and Subtitling. Translation Journal, 13(2). https://translationjournal.net/journal/48humor.htm
Jüngst, H. (2020). Audiovisuelles Übersetzen. Ein Lehr-und Arbeitsbuch. Tübingen: Narr Verlag.
Kalıpcı, M. (2018). Subtitling allusions from English to Turkish: Study of ‘the Simpsons’. Journal of Language and Linguistic Studies, 14(1), 342–358.
Klimovich, N. (2014). Phenomenon of intertextuality in translation studies. Humanities & Social Sciences, 2, 255–264.
Kristeva, J. (1972). Problemy strukturowania tekstu, transl. W. Krzemień. Pamiętnik, 63(4), 233–250.
Leppihalme, R. (1997). Culture Bumps. An empirical approach to the translation of allusions. Clevedon: Multilingual Matters.
Leszczyńska, U., & Szarkowska, A. (2018). “I don’t understand, but it makes me laugh.” Domestication in contemporary Polish dubbing. The Journal of Specialised Translation, 30, 203–231.
López González, R.C. (2015). Dubbing intertextuality in Dreamworks animated films. In Bogucki, Ł., & Deckert, M. (Eds.), Accessing audiovisual translation (11–26). Oxford: Peter Lang.
López González, R.C. (2017). Humorous elements and translation in animated feature films DreamWorks (2001–2012). MonTI, 9, 279–305.
López González, R.C. (2018). The art of including art in animation: DreamWorks’ intertextual games for all. Journal of Literary Education, 1, 107–129.
Martinez-Sierra, J.J. (2010). Building bridges between cultural studies and translation studies: with reference to the audiovisual field. Journal of Language & Translation, 11(1), 115–136.
Metz, M., & Seeßlen, G. (2009). Das Kino spricht deutsch. Glanz und Elend der Synchronisation. https://www.deutschlandfunkkultur.de/das-kino-spricht-deutsch.984.de.html?dram:article_id=153454
Muszyńska, A. (2011). Intertekstualność jako forma dialogu kulturowego. Przekłady Literatur Słowiańskich, 2(1), 295–305.
Nedergaard-Larsen, B. (2010). Culture-bound problems in subtitling. Perspectives: Studies in Translatology, 1(2), 207–240.
Nycz, R. (1990). Intertekstualność i jej zakresy: teksty, gatunki, światy. Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej, 81(2), 95–116.
Pérez-Simón, A. (2019). Intertextuality and antonomous fictional worlds in Disney: the case of Moana (2016). Theatralia, 22(2), 72–82.
Ramière, N. (2006). Reaching a foreign audience: cultural transfers in audiovisual translation. The Journal of Specialised Translation, 6, 152–166.
Sager, S. (1997). Intertextualität und die Interaktivität von Hypertexten. In Klein, J., & Fix, U. (Eds.), Textbeziehungen. Linguistische und literaturwissenschaftliche Beiträge zur Intertextualität (109–123). Tübingen: Stauffenburg.
Schmitz, U. (2016). Multimodale Texttypologie. In Klug N., & Stöckl H. (Eds.), Handbuch Sprache im multimodalen Kontext (327–347). Berlin–Boston: De Gruyter.
Sikora, I. (2013). Dubbing filmów animowanych. Nysa: Oficyna Wydawnicza PWSZ.
Summers, S. (2020). DreamWorks animation. London–New York: Palgrave Macmillan.
Tomaszkiewicz, T. (2006). Przekład audiowizualny. Warszawa: PWN.
Urbanek, D. (2010). Translatoryczna myśl postmodernistyczna: intertekstualny model przekładu. Lingwistyka Stosowana, 2, 195–201.
Venuti, L. (1995). The Translator’s Invisibility: A history of translation. London/New York: Routledge.
Venuti, L. (2009). Translation, Intertextuality, Interpretation. Romance Studies, 27(3), 157–173.
Sources
Adamson, A., & Jenson, V. (2001). Shrek. DreamWorks Pictures.
Howards, B., & Moore, R. (2016). Zootopia. Walt Disney Studios Motion Pictures.
Moore, R. (2012). Wreck-It-Ralph. Walt Disney Studios Motion Pictures.
Shrek. The Internet Movie Script Database. https://imsdb.com/scripts/Shrek.html (accessed: 23.03.2022).
Toy Story 3. Script Slug. https://www.scriptslug.com/script/toy-story-3-2010 (accessed: 23.03.2022).
Unkrich, L., (2010). Toy Story 3. Walt Disney Studios Motion Pictures.
Wreck-It-Ralph. Subtitles Like Scripts. https://subslikescript.com/movie/Wreck-It_Ralph-1772341 (accessed: 23.03.2022).
Zootopia. Subtitles Like Scripts. https://subslikescript.com/movie/Zootopia-2948356 (accessed: 23.03.2022).