Słowa kluczowe
język staropolski
tłumaczenie w średniowieczu
Jak cytować
Abstrakt
The author argues that a very significant context for linguistic research on medieval translations is provided by the theory of vernacular literacy which can facilitate new insights into the oldest Polish texts. Its inclusion in the theoretical framework makes it possible to detect that structures deeply rooted in pre-literacy co-existed with structures typical for literate language. The author proposes to imagine the medieval translator as an illiterate man in his vernacular language and a learned one in Latin. The article provides an analysis of structures from Kazanie praskie, Kazania świętokrzyskie and Rozmyślanie przemyskie in the context of theory of literacy.
Bibliografia
Adams J.N., 2003, Bilingualism and the Latin Language, Cambridge.
Blom A., 2017, Glossing the Psalms. The Emergence of the Written Vernaculars in Western Europe from the Seventh to the Twelfth Centuries, Berlin–Boston.
Deskur A., in print, O potrzebie wykorzystywania terminów z zakresu teorii oralności i piśmienności w językoznawstwie. Termin upiśmiennienie, [in:] Staropolskie Spotkania Językoznawcze, vol. 3:
Terminy w językoznawstwie diachronicznym i synchronicznym, ed. T. Mika, D. Rojszczak-Robińska, O. Ziółkowska, Poznań.
Gesner A., 2011, Glosy w Rozmyślaniu przemyskim. Wyniki analizy formalnej i perspektywy badań, Kwartalnik Językoznawczy 3, pp. 89–96.
Goody J., Watt I., 2007, Następstwa piśmienności, transl. J. Jaworska, [in:] Almanach antropologiczny. Temat: oralność/piśmienność, ed. A. Mencwel, Warszawa, pp. 33–73.
Havelock D., 1986, The Muse Learns to Write: Reflections on Orality and Literacy from Antiquity to the Present, New Haven–London.
Innis H., 2008, The Bias of Communication, Toronto.
Keller F., Twardzik W., 1998, 2000, 2004 (ed.), Rozmyślanie przemyskie: Transliteracja, transkrypcja, podstawa łacińska, niemiecki przekład, 3 vols, Monumenta Linguae Slavicae Dialecti Veteris Fonteset Dissertationes, 40, 42, 48, Freiburg i Br.
Krążyńska Z., Mika T., Słoboda A., 2015, Składnia średniowiecznej polszczyzny. Część I: Konteksty —metody — tendencje, Poznań.
Masłej D., 2015, O wyjątkowym średniowiecznym komentarzu do tłumaczenia modlitw, LingVaria 2 (20), pp. 221–234.
— 2016, Modlitwa Pańska w polskim średniowieczu. Znad staropolskich rękopisów, Poznań.
McLuhan M., 2017, Galaktyka Gutenberga. Tworzenie człowieka druku, transl. A. Wojtasik, ed. G. Godlewski, K. Kukiełko-Rogozińska, Warszawa.
Mazurkiewicz R., Stępień P., 2007, Źródła i konteksty Kazania praskiego (rekonesans), [in:] Amoenitates vel lepores philologiae, ed. R. Laskowski, R. Mazurkiewicz, Kraków, pp. 202–221.
Menache S., Horowitz J., 1996, Rhetoric and Its Practice in Medieval Sermons, Historical Reflections 22, pp. 321–350
Menachem B., Watson R., 2007, The Toronto School of Communication Theory: Interpretations, Extensions, Applications, Toronto.
Mika T., 2006, Tajemnice Kazań świętokrzyskich, Teraz. Świętokrzyski Miesięcznik Kulturalny 1, pp. 14–15.
— 2013, Genetyczna wielowarstwowość i złożoność tekstów staropolskich a ich badania historyczno-językowe. Rekonesans, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego LXVIII, pp. 131–145.
— 2015, Problemy z Rozmyślaniem przemyskim. Formułowanie sądów ogólnych a wielowarstwowość średniowiecznego tekstu, LingVaria, special number, pp. 87–104.
— 2016, Początki polskiego języka religijnego a upiśmiennienie języka polskiego. O możliwości nowego spojrzenia na staropolskie przekłady religijne przez pryzmat badań nad piśmiennością, [in:] Święte
księgi judaizmu, chrześcijaństwa i islamu w słowiańskim kręgu kulturowym, [in:] Prace dedykowane Profesorowi Czesławowi Łapiczowi, vol. 3, ed. M. Krajewska, J. Kulwicka-Kamińska, A. Schulz,
Toruń 2016, pp. 63–76.
— 2018, The oldest Polish texts. New methods and new research issues in Polish historical linguistics’, [in:] The oldest linguistic attestations and texts in the Slavic languages, ed. A. Kapetanović, Vienna,
pp. 212–233.
Mika T., Twardzik W., 2012, Jak zagadkowe cztery tytuły rozdziałów w Rozmyślaniu przemyskim pozwalają wyobrazić sobie jego zagubiony autograf, [in:] Schnittpunkt Slavistik. Ost und West im wissenschaflichen
Dialog. Festgabe fur Kelmut Keipert zum 70. Geburstag, vol. 3: Vom Wort zum Text, ed. by I. Podtergera, Bonn, pp. 359–375.
Muessig C., 2010, The Vernacularisation of Late Medieval Sermons: Some French and Italian Examples, [in:] Medieval Multilingualism. The Francophone World and Its Neighbours, ed. Ch. Kleinhenz,
K. Busby, Turnhout, pp. 267–284.
Olson D.R., 1996, The World on Paper: The Conceptual and Cognitive Implications of Writing and Reading, Cambridge.
Ong W.J., 1977, Interfaces of the word: Studies in the Evolution of Consciousness and Culture, Ithaca.
— 2011, Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, transl. J. Japola, ed. 2, Warszawa. Prague, Library of the Metropolitan Chapter of Prague, MS D. LII
Rojszczak-Robińska D., 2011, Trudne miejsca Rozmyślania przemyskiego. Problem glos, [in:] Zbliżenie. Literatura — kultura — język — translatoryka, ed. I. Fijałkowska-Janiak, Gdańsk, pp. 213–220.
Schendl H., 2000, Linguistic aspects of code-switching in medieval English texts, [in:] Multilingualism in
Later Medieval Britain, ed. D.A. Trotter, Cambridge, pp. 77–92.
— 2012, Literacy, Multilingualism and Code-switching in Early English Written Texts, [in:] Language Mixing and Code-Switching in Writing. Approaches to Mixed-Language Written Discourse, ed. S. Mahootian, M. Sebba, C. Jonsson, New Jork, pp. 27–43.
Tremblay G., 2012, From Marshall McLuhan to Harold Innis, or From the Global Village to the World Empire, Canadian Journal of Communication 37 (4), pp. 561–575.
Twardzik W., 1994, Glosy w Rozmyślaniu przemyskim, Teksty Drugie 3, pp. 155–165.
Vrtel-Wierczyński S., 1953 (ed.), Kazania gnieźnieńskie: Podobizna, transliteracja, transkrypcja, Zabytki Języka i Literatury Polskiej 2, Poznań.
Wenzel S., 1994, Macaronic Sermons. Bilingualism and Preaching in Late-Medieval England, Michigan.
Wieczorek-Tomaszewska M., 2010, Szkoła z Toronto dawniej i dziś. URL: http://www.ktime.up.krakow.pl/ref2010/wieczorek.pdf
Wydra W., Belcarzowa E., Twardzik W, 2008 (ed.), Kazanie na dzień Wszech Świętych (tzw. praskie), Poznań.