Keywords
axiolinguistics
metaphor
diachronic approach
How to Cite
Abstract
In this article, the object of analysis is the metaphorical representation of concepts-values from the mental sphere in the Old Polish and Middle Polish periods. In Old Polish and Middle Polish texts, abstract concepts are approached in a metaphorical manner, and some source domains recur relatively frequently. Such metaphors are used in reference to concepts which belong to various spheres. The analysis takes into con-sideration metaphors which are clearly discernible in short fragments, metaphors which are linguistically marked by words semantically associated with the source domain, metaphors which are at the same time in the close vicinity of the lexeme representing a given value, and metaphors which recur in texts by various authors. The present article is devoted to metaphorical representations of concepts-values in the Old Polish and Middle Polish periods in the category of clothing, a source domain which is drawn from the world of culture, e.g. Bo ieszcze ten każdy jest wzdy dobrey nadzieie / Kto nad insze vbiory cżnotą sie odżieie (RejJoz G2; SXVI); Znamienity ubior cnota./ Lepszy niźli bryła złota (Petr.Ek.18; L). In the early Polish language, concepts belonging to various spheres of life were expressed by the means of the category of clothing: ethical and social values, as well as anti-values (negatively marked concepts which have to do especially with the sphere of morality) therefore the metaphor A CONCEPT IS CLOTHING was used to represent concepts regardless of their evaluation presented in a text. The choice of clothing as the source domain to represent concepts from the mental sphere is justified biologically by basic human need and culturally by its presence in the Bible and its social function. It seems that it is a conceptual metaphor in the sense of cognitive linguistics, one that is deeply rooted in the human way of thinking and culturally corroborated. Its use in the representation of concepts which are not very clearly defined in the Old Polish and Middle Polish periods was supposed to portray these concepts and to popularize them, especially in the case when such language was used in moralistic writings. The article is an attempt to answer the question about the connection between metaphorisation and the axiological dimension of concepts.
References
Dobrzyńska T., 1994, Mówiąc przenośnie... Studia o metaforze, Warszawa.
Dziechcińska H., 1996, Ciało, strój, gest w czasach renesansu i baroku, Warszawa
Kopaliński W., 1997 (wyd. VI), Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa.
Lakoff G., Johnson M ., 1988, Metafory w naszym życiu, Warszawa.
Libura A., 1995, Metafora potoczna w przestrzeni semantycznej ŚWIATŁO-CIEMNOŚĆ, Rozprawy KomisjiJęzykowej, t. XXI, Wrocław, s. 25–58.
Młynarczyk E., 2012, Znać pana po cholewach, czyli utrwalony w przysłowiach obraz ubioru jako sym-bolu hierarchii społecznej, LingVaria 2, s. 55–64
Piela A., 2012, Z dziejów polskich czasowników ubierania, Język Polski XCII, z. 2, 102–112.
Puzynina J., 2013 (2002), Doskonały i doskonałość w historii języka polskiego, [w:] O doskonałości. Materiały z konferencji 21–23 maja 2001, red. A. Maliszewska, cz. I, Łódź, s. 11–18.
Raszewska-Żurek B., 2016, Metaforyzacja wartości w dawnej polszczyźnie – konwencjonalność ujęć na przykładzie metafory POJĘCIE TO ROŚLINA wyrażonej leksemem korzeń (z derywatami), Polonica XXXVI, s. 77–94.
Raszewska-Żurek B., 2018a, Metaforyzacja wartości w dawnej polszczyźnie – konwencjonalność ujęć na przykładzie metafory POJĘCIE TO ROŚLINA wyrażonej leksemem kwiat (z derywatami), [w:] Historia języka w XIX wieku: stan i perspektywy, red. M. Pastuch, M. Siuciak, K. Wąsińska, W. Wilczek,Katowice, s. 312–324.
Raszewska-Żurek B., 2018b, Metaforyzacja antywartości w dawnej polszczyźnie – konwencjonalność ujęćna przykładzie metafory ANTYWARTOŚĆ TO CHOROBA, Polonica XXXVIII. s. 147–165.
Raszewska-Żurek B., 2019, OBYCZAJw dobie staro- i średniopolskiej. Próba odtworzenia dawnego poj-mowania wartości, Poradnik Językowy 4, s. 46–59.
Wierzbicka A., 2011, Polskie słowa-wartości w perspektywie porównawczej. Część I. Dobroć,Etnolingwistyka 23, s. 45–66.
SKRÓTY ŹRÓDEŁ
NKJP – Narodowy Korpus Języka Polskiego – http://nkjp.pl/poliqarp/nkjp300/query/
L – Linde S. B., 1854–60, Słownik języka polskiego, t. I–VI, Lwów.
SXVI – Mayenowa M. R. (red.), 1966–, Słownik polszczyzny XVI wieku, t. I–, Wrocław; wraz z kartoteką.
ESXVIIiXVIIIkart – Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i 1. poł. XVIII w. – kartoteka.
SJPDor – Doroszewski W. (red.), 1958–67, Słownik języka polskiego, t. I–XI, Warszawa.
Sstp – Urbańczyk S. (red), 1953–2002, Słownik staropolski, t. I–XI, Wrocław; wraz z kartoteką.
SW – Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W. (red.), 1900–1927, Słownik języka polskiego, t. I–VIII,Warszawa.
SWil – Orgelbrandt M. (red.), 1861, Słownik języka polskiego, t. I–II, Wilno.