Słowa kluczowe
podmiot arbitralny/egzystencjalny
podmiot generyczny/ogólny
język polski
język kaszubski
język śląski
Jak cytować
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie wstępnego przeglądu kontrastywnego konstrukcji bezosobowych w gramatyce kaszubskiej i śląskiej na tle gramatyki polskiej. Badania, w których wykorzystano zarówno korpusy tekstów, jak i dodatkowe dane dostarczone przez rodzimych użytkowników, wykazały, że w większości przypadków systemy konstrukcji bezosobowych w języku polskim, kaszubskim i śląskim są podobne. Mianowicie w przypadku języka polskiego i śląskiego jedyną istotną różnicą, którą ujawniły dotychczasowe badania, jest możliwość użycia w języku śląskim czasownika posiłkowego być w konstrukcji z formą na -no/-to. Forma ta jest nieobecna w języku kaszubskim, który również różni się od języka polskiego i śląskiego w przypadku generycznych użyć predykatów modalnych typu można, które występują tu w trzeciej osobie liczby pojedynczej rodzaju męskiego.
Bibliografia
Bogoczová, I. (2018). Polszczyzna za Olzą. Ostrawa: Uniwersytet Ostrawski.
Breza, E. i Tréder, J. (1975). Zasady pisowni kaszubskiej. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie.
Breza, E. i Tréder, J. (1981). Gramatyka kaszubska: Zarys popularny. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-‑Pomorskie.
Breza, E. i Tréder, J. (1984). Zasady pisowni kaszubskiej. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie.
Bronisch, G. (1896). Kaschubische Dialektstudien I. Die Sprache der Bëlöcë nebst Anhang: Einige Ł-Dialekte. Leipzig: Otto Harrassowitz.
Cenôva, F. (1879). Zarés do grammatikj kaŝébsko-słovjnskjè mòvé. Poznań: Wojciech Simon.
Bystroń, J. (1886). O mowie polskiéj w dorzeczu Stonawki i Łucyny w Księstwie Cieszyńskim. Kraków: Drukarnia UJ.
Dobrzyński, W. (1967). Gwary powiatu niemodlińskiego, cz. 2. Morfologia, teksty gwarowe. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Doros, A. (1975). Werbalne konstrukcje bezosobowe w języku rosyjskim i polskim na tle innych języków słowiańskich. Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Drenda, J. (2017). Gramatyka gwary górnośląskyj. Siemianowice Śląskie: Jan Drenda.
Fiedler, R. (1844). Bemerkungen über die Mundart der polnischen Niederschlesier. Breslau: W. G. Korn.
Gołąb, P. (1955). Gwara Schodni i okolicy. Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Jaroszewicz, H. (2021). System koniugacji języka śląskiego. Próba klasyfikacji. https://wachtyrz.eu/system-koniugacji-jezyka-slaskiego-proba-klasyfikacji (dostęp: 21.11.2021).
Jaroszewicz, H. (2020). Współczesna norma języka śląskiego – dekada funkcjonowania ślabikŏrzowego szrajbōnka. https://wachtyrz.eu/wspolczesna-norma-jezyka-slaskiego-dekada-funkcjonowania-slabikorzowego-szrajbonka (dostęp: 29.04.2022).
Karolak, S. (1984). Składnia wyrażeń predykatywnych. W: Z. Topolińska (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia (s. 11–211). Warszawa: PWN.
Kellner, A. (1946). Východolašska nářečí (t. 1). Brno: Melantrich.
Kibort, A. (2001). The Polish passive and impersonal in Lexical Mapping Theory. W: M., Butt i T. H., King (red.) Proceedings of the LFG01 Conference (s. 263–283). Stanford: CSLI Publications.
Kibort, A. (2008). Impersonals in Polish: An LFG perspective. Transactions of the Philological Society, 106, 246–289.
Korytkowska, M. (1990). Z problematyki składni konfrontatywnej: na przykładzie bułgarskich i polskich zdań bezpodmiotowych. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kulik, G. i in. (2018). Korpus Ślōnskij Mowy. www.silling.org (dostęp: 21.11.2021).
Lazik, W. (2011). Grammatik der oberschlesischen Sprache. www.dr-lazik.de/08-Grammatik.shtml (dostęp: 21.11.2021).
Lorentz, F. (1919). Kaschubische Grammatik. Danzig: Gedania.
Lorentz, F. (1925). Geschichte der pomeranischen (kaschubischen) Sprache. Berlin–Leipzig: Walter de Gruyter & Co.
Lorentz, F. (1927–1937). Gramatyka pomorska. Poznań: Gebethner i Wolff.
Loriš, J. (1899). Rozbor podřečí hornostravkého ve Slezsku. Rozpravy České akademie Cisaře Františka Josefa pro vědy, slovesnost a umění, VII, 3–82.
Makurat, H. (2014). Interferencjowé przejinaczi w gôdce bilingwalny spòleznë Kaszub. Gdańsk: Kaszëbsczi Institut.
Makùrôt, H. (2016). Gramatika kaszëbsczégò jãzëka. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie.
Malinowski, L. (1873). Über die Oppelnische Mundart in Oberschlesien. Leipzig: Universität Leipzig.
Nitsch, K. (1907). Dyalekty polskie Prus zachodnich. Materyały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności, 3, 101–284.
Olesch, R. (1937). Die Slavischen Dialekte Oberschlesiens. Leipzig: Verlag Harrassowitz.
Pluta, F. (1964). Dialekt głogówecki. Cz. II. Słowotwórstwo. Fleksja. Teksty gwarowe. Wrocław: PWN.
Ruda, M. (2014). The impersonal subject -n/t construction in Polish and the typology of Voice heads. Studies in Polish Linguistics, 9, 203–243.
Ruda, M., Wanot B. i Jocz M. (2022a). Teksty kaszubskie. OSF. https://osf.io/q49y6 (30.05.2022).
Ruda, M., Wanot B. i Jocz M. (2022b). Teksty śląskie. OSF. https://osf.io/ypw4v (30.05.2022).
Stalmaszczyk, P. (red.) (2012). Współczesne językoznawstwo generatywne. Podstawy metodologiczne. Łódź: Katedra Językoznawstwa Angielskiego i Ogólnego–Wydawnictwo Primum Verbum.
Stieber, Z. (1964–1978). Atlas językowy kaszubszczyzny i dialektów sąsiednich. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Steuer, F. (1934). Dialekt sulkowski. Kraków: PAU.
Sztudynt.eu. Jak pisać po ślůnsku. https://sztudynt.eu/jak-pisac-po-slasku (dostęp: 29.04.2022).
Tambor, J. (2006). Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Tréder, J. (red.). (2006). Język kaszubski. Poradnik encyklopedyczny. Gdańsk: Wydawnictwo UG.
Tréder, J. (2014). Spòdlowô wiédzô ò kaszëbiznie. Gdańsk: Wëdôwizna Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô.
Wencel, A. (2019). Dykcjůnôrz ślų̊ sko-polski (ŭoparty na ślų̊ skej wymôwje ŭod wele Ŭopolô) https://math.uni.wroc.pl/~rwenc/sil/slownik_sp.pdf (dostęp: 10.09.2022).
Wierzbicka, A. (1966). Czy istnieją zdania bezpodmiotowe? Język Polski, 46, 177–196.
Willim, E. (1989). On word order: A government-binding study of English and Polish. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Witkoś, J., Łeska, P., Gogłoza, A. i Dziubała-Szrejbrowska, D. (2020): Bind me tender, bind me do! Dative and accusative arguments as antecedents for reflexives in Polish. Berlin: Peter Lang.
Witkoś, J. (2010). On the lack of case on the subject of infinitives in Polish. Folia Linguistica, 44, 179–238.
Wolińska, O. (1978). Konstrukcje bezmianownikowe we współczesnej polszczyźnie. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Wyderka, B. (2019). Kształtowanie się normy składniowej w pisanej odmianie etnolektu śląskiego. Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, 67, 403–420.
Wyderka, B. (2010). Zasięg terytorialny gwar śląskich. W: H. Karaś (red.), Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe. http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=opis-dialektow&l2=dialekt-slaski&l3=dialekt-slaski-zasieg-mwr (dostęp: 21.11.2021).