Abstract
The article presents the etymology and history of two basic terms of language etiquette: grzeczny (‘polite’) and grzeczność (‘politeness’). The author shows how the semantics of the noun rzecz , which was derived from the verb rzec , evolved to the meaning correspondent to the Latin noun res. From rzeczy the prepositional phrase was created k rzeczy → krzeczy → grzeczny (vocalization before the word-initial sonorant) which implicated the meaning ‘precisely, sensibly, properly’, and the subsequent grzeczny , originally ‘suitable, proper’, then ‘sensible’, and finally ‘polite’ (from the 17th c., widespread from the 18th c.). Grzeczność , derived from the word grzeczny with its latter definition, established and spreaded in the 18th c. the meaning still valid nowadays: ‘courtesy, politeness, good manners’.
References
Bańkowski A., 2000, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1, Warszawa.
Boryś W., 2005, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
Brückner A., 1993, Słownik etymologiczny języka polskiego, wyd. VI, Warszawa.
Długosz-Kurczabowa K., 2005, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa.
Linde S.B., 1855, Słownik języka polskiego, wyd. II, t. II, Lwów. — 1859, Słownik języka polskiego, wyd. II, t. V, Lwów.
Mayenowa M.R. (red.), 1974, Słownik polszczyzny XVI wieku, t. VIII, Wrocław–Warszawa–Kra - ków–Gdańsk.
Mickiewicz A., 1953, Dzieła poetyckie, t. IV: Pan Tadeusz, oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa.
Ostrowska-Mróz E., 1962, Rzeczowniki z przyrostkiem -ość w języku XVI wieku, [w:] Odrodzenie w Polsce, t. 3: Historia języka, cz. 2, red. M.R. Mayenowa, Z. Klemensiewicz, Warszawa, s. 303–503.
Rzepka W.R., Wa l c z a k B., 1983, Formy fleksyjne kwalifikowane jako archaizmy w „Słowniku” Lindego, Studia Polonistyczne X, s. 105–131.
Urbańczyk S. (red.), 1956–1959, Słownik staropolski, t. II, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź. — 1977–1981, Słownik staropolski, t. VIII, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź.
Walczak B., 1988, Kwalifikatory w słownikach języka polskiego, [w:] Wokół języka. Rozprawy i studia poświęcone pamięci Profesora Mieczysława Szymczaka, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, s. 413–422.
Walczak B., 1991, Słownik wileński na tle dziejów polskiej leksykografii, Poznań.
Wydra W., Rzepka W.R., 1984, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.