Słowa kluczowe
gwary polskie
liczebniki nieokreślone
proces numeralizacji rzeczowników
rzeczowniki ilościowe
Jak cytować
Abstrakt
The objective of this acticle is a linguistics description of one lexem that I have selected – gwałt. It represents a group of nouns so-called “quantitive nouns”. Those lexems being genetically nouns by undergoing a gradual numeralisation process are used to describe quantity or size of a given set. As a result of such slow lexicalisation in the function of numerals, the subject group that contains such noun adopts the form of predicate typical of numeral structures, i.e. third person singular, neuter gender (in case of forms that determine gender), which determines that fact that given lexem is used as a numeral, e.g.: na jeziorze pływało gwałt kaczek. In the analysis the particulary attention has been paid to features common for both the general language and dialects as well as to these aspects which clearly shows a difference between the diacectical lexis and general Polish. This paper shows that opposed to general language the dialectical lexem – gwałt enters into relations typical not only of numerals but also of adverbs, e.g.: a to płótno było gwałt moncniejsze jak kupne.
Bibliografia
Chachulska B., 2002, Analiza składniowa leksykalnych wykładników parametryzacji świata, Kraków.
Chludzińska J., 1964, Uwagi o przysłówkach Warmii i Mazur, [w:] Prace Filoloficzne, t. 18, cz. 3, Warszawa, s. 133–142.
Doroszewski W., 1952, Podstawy gramatyki polskiej, Warszwa.
Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia–Morfologia–Fonologia, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel i inni; Składnia, red. Z. Topolińska, Warszawa, 1984.
Grochowski M., 1996, O wykładnikach aproksymacji: liczebniki niewłaściwe a operatory przyliczebnikowe, [w:] Studia z leksykologii i gramatyki języków słowiańskich, Prace Instytutu Języka Polskiego PAN nr 99, Kraków, s. 31–37.
Klemensiewicz Z., 1937, Składnia współczesnej polszczyzny kulturalnej, Kraków.
Klemensiewicz Z., 1939, Gramatyka współczesnej polszczyzny kulturalnej, Lwów–Warszawa.
Klemensiewicz Z., 1983, Podstawowe wiadomości z gramatyki języka polskiego, Warszawa.
Kuć J., 2008, Rzeczowniki ilościowe jako miary plonów (na przykładzie gwar podlasko-mazowieckich), [w:] Językowa przeszłość i współczesność Mazowsza i Podlasia, red. H. Sędziak, Polszczyzna Mazowsza i Podlasia, t. 13, Siedlce, s. 109–121.
Kuć J., 2011, Rzeczowniki ilościowe w komunikacji wielopokoleniowej, [w:] Polszczyzna trzech pokoleń. Podobieństwa i różnice, red. K. Wojtczak, M. Jasińska, Siedlce, s. 91–102.
Lehr-Spławiński T., Kubiński R., 1946, Gramatyka języka polskiego, Kraków, wyd. 5 (wyd 1: 1927).
Obrębska-Jabłońska A., 1948, Liczebniki nieokreślone w systemie języka polskiego, Język Polski, z. 4, s. 111–116.
Saloni Z., 1977, Kategorie semantyczne liczebników we współczesnym języku polskim, [w:] Studia Gramatyczne I, Prace Instytutu Języka Polskiego PAN, nr 25, s. 145–175.
Schabowska M., 1967, Rzeczowniki ilościowe w języku polskim, Prace Komisji Językoznawstwa 14, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Siuciak M., 2008, Kształtowanie się kategorii gramatycznej liczebnika w języku polskim, Katowice.
Słoboda A., 2012, Liczebnik w grupie nominalnej średniowiecznej polszczyzny. Składnia i semantyka, Poznań.
Stąpor I., 2008, Kształtowanie się normy dotyczącej fleksji liczebników polskich od XVI do XIX wieku, Warszawa.
Szober S., 1968, Gramatyka języka polskiego, Warszawa.
Ulitzka E., 2010, Klasa liczebników w wybranych XX-wiecznych gramatykach języka polskiego, [w:] Język polski – wczoraj, dziś, jutro…, red. B. Czopek-Kopciuch, P. Żmigrodzki, Kraków, s. 221–231.
ISJP – Inny słownik języka polskiego, 2000, red. M. Bańko, Warszawa.
L – Słownik języka polskiego, Linde, 1854–1860, Lwów.
SJPDor – Słownik języka polskiego, 1958–1969, red. W. Doroszewski, Warszawa.
SJPDun – Słownik współczesnego języka polskiego, 1996, red. B. Dunaj, Warszawa.
SJPSzym – Słownik języka polskiego, 1978–1981, red. M. Szymczak, Warszawa.
SPXVI – Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, F. Pepłowski, Wrocław 1966–2009.
SW – Słownik języka polskiego, J. Karłowicza, A. Kryńskiego, W. Niedźwieckiego, 1900–1935, t. 1–8, Warszawa.
SWil – Słownik języka polskiego, 1861, wyd. staraniem i kosztem M. Orgelbranda, Wilno.
USJP – Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, 2003, Warszawa.
WSJP – Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki, Kraków.