Słowa kluczowe
etymologia
zapożyczenia
kalki
historia gwarowych nazw roślin
Jak cytować
Abstrakt
The aim of the article is to indicate how many Slavic dialectal plant names have Latin or even Greek origin. Conducting such research, linguists dealing with the history and origin of these names cannot be satisfied with solely Slavic sources and dictionaries, but should extend their research to Latin and Greek botanical names, both ancient and medieval, using obviously suitable sources in this domain. Medieval Latin dictionaries play a prominent role in such investigations providing ordered collections of plant names originating from ancient Latin documents, which otherwise remain largely inaccessible to slavists.
Bibliografia
André J., 1956, Lexique des termes de botanique en latin, Paris.
Annenkov N.I., 1878, Ботанический словарь [...], Sanktpeterburg.
Brückner SEJP — A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, wyd. III, Warszawa 1974.
Budziszewska W., 1965, Słowiańskie słownictwo dotyczące przyrody żywej, Wrocław etc.
Buffa F., 1972, Vznik a vývin slovenskej botanickej nomenklatúry. K histórii slovenského odborného slovníka, Bratislava.
Čižmárová M., 2008, Nominačné modely v botanickom názvosloví, Acta Facultatis Philosophicae Universitatis Prešoviensis, Monografia 90, Prešov.
Falimirz S., 1534, O ziołach i mocy jich, Kraków.
Guldenius P., 1641, Onomasticum trilingue latino-germano-polonicum, Królewiec.
Gustawicz B., 1882, Podania, przesądy, gadki i nazwy ludowe w dziedzinie przyrody, cz. 2: Rośliny, Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowéj, t. VI, Kraków, s. 201–321.
Handke K., 1997a, Łacińska terminologia a polskie słownictwo botaniczne, [w:] tejże, Rozważania i analizy językoznawcze, Warszawa, s. 165–172 [przedruk z: Polono-Slavica Varsoviensia: Słowiańsko- -niesłowiańskie kontakty językowe, Warszawa 1992, s. 131–139].
Handke K., 1997b, Polskie nazewnictwo botaniczne oczami językoznawcy, [w:] tejże, Rozważania i analizy językoznawcze, Warszawa, s. 173–185 [przedruk z: Historia, t. IV, Warszawa 1993, s. 11–23].
Historia — Historia leków naturalnych, t. I: Źródła do dziejów etnofarmacji polskiej, red. B. Kuźnicka, War szawa 1986, t. II: Natura i kultura — współzależność w dziejach lekoznawstwa, red. B. Kuź - nicka, Warszawa 1989, t. III: Ziołoznawstwo w dawnej i współczesnej kulturze Rzeszowszczyzny, red. B. Kuźnicka, Warszawa 1993, t. IV: Z historii i etymologii polskich nazw roślin leczniczych, red. B. Kuźnicka, Warszawa 1993, t. V: Materia pharmaceutica, red. B. Kuźnicka, Warszawa 1999.
Hladká Z., 2000, Přenesená pojmenování rostlin v českých dialektech. K sémantickému tvoření lexikálních jednotek v nářečích, Brno.
K — J. Karłowicz, Słownik gwar polskich, t. I–VI, Kraków 1900–1911.
Karlin M., 1964, Slovenska imiena naših zdravilnih rastlin, Ljubljana.
kart. SGP — kartoteka Słownika gwar polskich, opr. przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie.
Knapiusz TPLG 1621–1632 — G. Knapiusz, Thesaurus polono-latino-graecus in tres tomos divisus, t. I–III, Cracoviae 1621–1632.
Kolosova V.B., 2009, Лексика и симболика славянской народной ботаники. Этнолингвистический аспект, Moskva.
Kosík V., 1941, Slovník lidových názvů rostlin, Praha.
Lajnert J., 1954, Rostlinske mjena serbske, němske, łaćanske radowane po přirodnym systemie, Berlin.
Machek V., 1954, Česká a slovenská jména rostlin, Praha.
Majewski SN — E. Majewski, Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich [...], t. I–II, War - sza wa 1889–1898.
Makowiecki S., 1936, Słownik botaniczny łacińsko-małoruski, Kraków.
Marcin z Urzędowa, 1595, Herbarz polski [...], Kraków
Marzell H., 2000, Wörterbuch der deutschen Pflanzennamen, t. I–V, Lizenzausgabe Parkland Verlag, Fotomechanischer Nachdruck der Erstausgabe 1943–1958, Köln.
Mączyński 1564 — Mączyński J., 1564, Lexicon latino-polonicum ex optimis latinae linguae scriptoribus concinnatum, Regiomonti Borussiae [Królewiec].
Pastusiak K., 2007, Pogranicze polsko-białorusko-ukraińskie w świetle danych językowych i etnograficznych na podstawie nazw roślin, Warszawa.
Pelcowa NR — H. Pelcowa, Nazwy roślin w świadomości językowej ludności wiejskiej, [w:] Język a Kul - tura, t. 16: Świat roślin w języku i kulturze, red. A. Dąbrowska, I. Kamińska-Szmaj, Wrocław 2001, s. 99–116.
PZZ — J. Kwaśniewska, J. Skulimowski, H. Tumiłowicz, Poradnik zbieracza ziół, Warszawa 1956.
Rostafiński J., 1900, Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin [...], Kraków.
Rystonová I., 2007, Průvodce lidovými názvy rostlin i jiných léčivých přírodnin a jejich produktů, Praha.
SGP — Słownik gwar polskich, opr. przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie, red. M. Karaś, od t. II red. J. Reichan, od t. VI red. J. Okoniowa, Wrocław–Kraków etc. 1977 i n.
SGRT — Z. Radwańska-Paryska, Słownik gwarowy góralskich nazw roślin z Tatr i Podtatrza, Zakopane 1992.
Siennik M., 1568, Herbarz, to iest zioł tutecznych, postronnych i zamorskich opisanie [...], Kraków.
Simonović BR — Д. Симоновић, Ботанички речник. Имена биљака, Beograd 1959.
SŁŚ — Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce. Mediae et infimae Latinitatis Polonorum, red. M. Plezia, od t. VII red. K. Weyssenhoff-Brożkowa, Wrocław etc. 1953 i n.
SP XVI — Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, Wrocław etc., 1966 i n.
Spólnik A., 1990, Nazwy polskich roślin do XVIII wieku, Prace Komisji Językoznawstwa PAN w Krakowie, nr 58, Wrocław etc.
SSSL — Indeks do Słownika stereotypów i symboli ludowych, t. II. Rośliny (nieopublikowany wydruk udostępniony mi uprzejmie przez prof. Annę Tyrpę za zgodą prof. Jerzego Bartmińskiego).
SStp. — Słownik staropolski, red. S. Urbańczyka, t. I–XI, Wrocław 1953–2002.
Stanko J., 1472, Antibolomenum Benedicti Parthi [rękopis przechowywany w Bibliotece Krakowskiej Kapituły Katedralnej, nr Ms 225].
SW — J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Słownik języka polskiego, t. I–VIII, Warszawa 1900– –1927 (tzw. Słownik warszawski).
SWil — Słownik języka polskiego, wyd. M. Orgelbrand, t. I–II, Wilno 1861 (tzw. Słownik wileński).
Symb. — J. Rostafiński, Symbola ad historiam naturalem medii aevi [...], t. I–II, Cracoviae MCM.
Syreniusz 1613 — Syreniusz Sz., 1613, Zielnik herbarzem z języka łacińskiego zowią [...], Kraków.
Šugar HBI — I. Šugar, Hrvatski biljni imenoslov. Nomenclator botanicus croaticus, Zagreb MMVIII [2008].
Šulek B., 1879, Jugoslavenski imenik bilja, Zagreb.
Trotz M.A., 1764, Nowy dykcjonarz, to jest mownik polsko-niemiecko-francuski [...], Leipzig.
USK — C. Robotycki (red.), Układ słów kluczowych dla bazy danych o źródłach etnograficznych (kultura ludowa Karpat polskich), Kraków 1995.
Waniakowa J., 2011, O pewnych słowiańskich dialektalnych nazwach babki ‘Plantago’, Rocznik Sla - wis tyczny LX, s. 149–160.
—2012, Polskie gwarowe nazwy dziko rosnących roślin zielnych na tle słowiańskim. Za gad nienia ogólne, Kraków.
Wróbel H., 2004, Związki staroczesko-staropolskie w terminologii botanicznej, Kraków [przedruk z: Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach, Prace Katedry Języka Polskiego II, Katowice 1962, s. 105–137].