Słowa kluczowe
klityki czasu przeszłego
klityki trybu irrealis
spójniki komplementacyjne
wykładniki trybu realis
Jak cytować
Abstrakt
W artykule poruszany jest problem partykuły że, używanej w potocznej polszczyźnie w charakterze ‘podpory’ dla wykładników osoby w czasie przeszłym. Argumentuje się, że zjawisko to jest uwarunkowane nie tylko fonologicznie, lecz również gramatycznie, choć faktem jest, że umiejscowienie enklityczne czystych końcówek jest w pewnych wypadkach utrudnione albo wręcz zablokowane z powodów fonologicznych. Pewną rolę mogło tu odegrać utożsamienie enklitycznych wykładników osoby czasu przeszłego z afiksalnymi końcówkami trybu warunkowego, które są ruchome tylko wraz z wykładnikiem trybu -by-. Dawne formy czasownika posiłkowego trybu warunkowego (typu byśmy) stały się łącznymi wykładnikami trybu (irrealis) i osoby, co mogło stanowić wzór dla stworzenia łącznego wykładnika trybu (realis) i osoby dla czasu przeszłego. Źródłem tych łącznych wykładników typu żeśmy itp. była komplementacja zdaniowa.
Bibliografia
Ammann, A., & van der Auwera, J. (2004). Complementizer-headed main clauses for volitional moods in the languages of South-Eastern Europe. A Balkanism? O. Mišeska Tomić (Ed.), Balkan Syntax and Semantics (pp. 293–314). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Aronoff, M . (1993 ). Morphology by Itself. Stems and Inflectional Classes. Cambridge, MA: MIT Press.
Bajerowa, I. (1964). Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku. Wrocław: Ossolineum.
Bański, P. (2000). Morphological and Prosodic Analysis of Auxiliary Clitics in Polish and English. PhD dissertation. Warsaw: Warsaw University.
Borsley, R. D., & Rivero, M. R. (1994). Clitic auxiliaries and incorporation in Polish. Natural Language and Linguistic Theory, 12(3), 373–422.
Chafe, W. (1995). The realis-irrealis distinction in Caddo, the Northern Iroquoian languages, and English. In: J. L. Bybee, & S. Fleischman (Eds.), Modality in Grammar and Discourse (pp. 349–365). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Długosz-Kurczabowa, K., & Dubisz, S. (2006). Gramatyka historyczna języka polskiego. Wyd. 3 poszerzone i zmienione. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Frajzyngier, Z. (1995). A functional theory of complementizers. J. L. Bybee & S. Fleischman (Eds.), Modality in Grammar and Discourse (pp. 473–502). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Hopper, P. J., & Traugott, E.C. (2003). Grammaticalization. 2nd edition. Cambridge: Cambridge University Press.
Jagódzka, D. (2018). Auxiliary clitics in Polish. Linguistics Beyond And Within, 4, 63–78.
Kowalska, A. (1976). Ewolucja analitycznych form czasownikowych z imiesłowem na -ł w języku polskim. Katowice: Uniwersytet Śląski.
Leskien, A. (1919). Grammatik der altbulgarischen (altkirchenslavischen) Sprache. 2. u. 3. Auflage. Heidelberg: Carl Winter.
Lewaszkiewicz, T. (2023). Formy czasu przeszłego rodzaju nijakiego w 1. i 2. osobie liczby pojedynczej typu widziałom, widziałoś w językach słowiańskich. Rocznik Slawistyczny, 72, 117–142.
Migdalski, K. (2006). The Syntax of Compound Tenses in Slavic. PhD Dissertation, Tilburg University. Utrecht: LOT.
Palmer, F. R. (2001). Mood and Modality. 2nd edn. Cambridge: Cambridge University Press.
Pisarkowa, K. (1984). Historia składni języka polskiego. Wrocław etc.: Ossolineum.
Sampanis, K. (2012). The Modern Greek subjunctive mood and its semantic features. G. Fragaki, Th. Georgakopoulos, & Ch. Themistocleous (Eds.), Current Trends in Greek Linguistics (pp. 66–91). Newcastle: Cambridge Scholars Publishing.
Schenker, A. M. (1973). Beginning Polish. Vol. 1. New Haven/London: Yale University Press.
Stieber, Z. (1979). Zarys gramatyki porównawczej języków słowiańskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Witkoś, J. (1997). On the syntactic status of że/that and its implications for the theory of phrase structure in Polish. R. Hickey, & St. Puppel (Eds.), Language History and Linguistic Modelling. A Festschrift for Jacek Fisiak on His 60th Birthday (pp. 1555–1582). Berlin/New York: Mouton De Gruyter.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2024 Axel Holvoet