Szeregi wieloczłonowe w funkcji podmiotu w staropolszczyźnie

Abstrakt

W artykule przedmiotem opisu uczyniono staropolskie wieloczłonowe szeregi stojące w miejscu podmiotu, np. A tako stała jest pod krzyżem matka Jezukrystowa, Maryja magdalena i święty Jan Ewanjelista. Pod względem budowy, cech semantycznych i gramatycznych członów oraz typów wskaźników zespolenia przypominały one typowe trójargumentowe szeregi (dziecko oraz matka), różniły się jednak liczbą członów rzeczownikowych, która zazwyczaj wahała się od trzech do siedmiu. Wyróżniono pośród nich szeregi jednorodne, zorganizowane wokół jednego typu wskaźnika zespolenia lub jego ekwiwalentu w postaci pauzy delimitacyjnej (np. aby mię od ciebie ani śmierć, ani żywot, ani żadna szczęsność od ciebie oddaliła), oraz niejednorodne, w których mogły wystąpić różne wskaźniki zespolenia (np. Gdyby raćce z przysiężniki i z pospólstwem uczynili wielkierz). Interesująca była także składnia orzeczenia przy takich szeregach – bardzo rzadka wyłącznie ad sensum, częstsza wyłącznie ad formam lub wariantywna ad formam / ad sensum. Wyekscerpowane szeregi naśladowały pod względem budowy i składni współczesne podmioty szeregowe i – jak wynika z analiz ilościowych – miały podobną frekwencję w najdawniejszych zdaniach polskich.